Deniz yüzeyi sıcaklıklarındaki artış avcılığı etkiliyor
Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Deniz Bilimleri Enstitüsü'nün analizleri ve Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verileri, son El Nino periyodu ve atmosferik değişkenliklerin deniz suyu sıcaklıklarını artırdığını ve bunun avcılık yoluyla elde edilen deniz balığı miktarlarına yansıdığını gösteriyor. Türkiye'de av sezonu 1 Eylül'de başlayacak; uzmanlar sıcaklık artışının stoklar ve av verimliliği üzerinde belirgin etkileri olduğunu vurguluyor.
ODTÜ analizleri: Bölgeler arası sıcaklık farkları
ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü'nün değerlendirmesine göre, 2023 Haziran - 2024 Nisan arasındaki El Nino döneminde Akdeniz yüzey suyu sıcaklığı ortalaması 23,06 °C olarak kaydedildi. Buna karşılık bir önceki El Nino döneminde (2014-2016) bu değer 21,04 °C idi.
Bölgesel ölçümlerde Ege Denizi yüzey sıcaklığı son dönemde 19,97 °C ölçülürken, 2014-2016 döneminde 18,11 °C olarak kaydedilmiş. Marmara Denizi'nde son dönemde 17,21 °C, önceki dönemde 14,72 °C görülürken; Karadeniz'de de son dönemde 17,36 °C, önceki dönemde 14,47 °C olarak ölçüldü.
Av miktarları: TÜİK verilerinde dalgalanma
TÜİK verileri, deniz suyu sıcaklıklarındaki artışın av miktarlarına yansıdığını ortaya koyuyor. 2023 yılında avcılık yoluyla elde edilen deniz balıkları miktarı 387.115 ton iken, 2024'te bu miktar 290.068 ton'a geriledi.
Geçmiş yıllara bakıldığında da dalgalanmalar gözlemleniyor: 2013: 295.167 ton, 2014: 231.058 ton, 2015: 345.765 ton, 2016: 263.724 ton, 2017: 269.676 ton, 2018: 222.023 ton, 2019: 374.725 ton, 2020: 291.910 ton, 2021: 262.290 ton, 2022: 254.535 ton, 2023: 387.115 ton, 2024: 290.068 ton.
Uzman yorumu: İklim, besin zinciri ve üreme döngüleri
ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ekin Akoğlu, iklim değişikliği, avcılık ve av-avcı ilişkilerinin deniz stoklarını etkilediğini belirtiyor. Akoğlu, "Kuzey Atlantik Salınımı ve El Nino gibi atmosferik olaylara bağlı olarak, deniz yüzey suyu sıcaklıkları arttı. Bu da tabii ki avcılık yoluyla elde ettiğimiz deniz balıkları miktarını etkiledi." değerlendirmesini yaptı ve geçen yıl etkisini yitiren El Nino nedeniyle 2025-2026 av sezonunda tekrar artan bir av miktarı beklediklerini söyledi.
Akoğlu, deniz yüzeyi ısınmasının tabakalaşmayı artırdığını, bunun dikey karışımı azalttığını ve dip sulardan gelen besin elementlerinin sınırlanmasına yol açtığını vurguladı. Sonuç olarak birincil üretim ve hayvansal plankton üretiminin azaldığını, bunun da küçük balıklar ve larvaların beslenmesini olumsuz etkilediğini; bu zincirin yukarı doğru palamut ve lüfer gibi ekonomik türlerin popülasyonlarına yansıdığını açıkladı.
Akoğlu, sıcaklık artışının üreme döngülerini erkene çekebildiğini belirterek: "Sıcaklık mevsim normallerinin üzerinde seyrettiğinde balıkların üreme mevsimleri erkene gelebiliyor. Bu da üreme sezonunda balıkların hala avlanıyor olması anlamına geliyor." ifadesini kullandı.
İnsan kaynaklı baskılar ve öneriler
Akoğlu, insan kaynaklı kirliliğin denize aşırı besin elementi girişi sağlayarak fırsatçı plankton türlerinin çoğalmasına ve müsilaj ile toksik plankton sorunlarına yol açtığını; bunun da oksijen düşüşü ve balık ölümlerine neden olduğunu belirtti. Marmara'da artan oksijensizleşmenin temel sebepleri arasında bu süreçlerin bulunduğunu aktardı.
Çözüm önerileri arasında ileri biyolojik arıtma ile azot ve fosforun azaltılması ve avcılığın planlanması yer alıyor. Akoğlu, bu önlemler hayata geçirilirse kısa vadede (yaklaşık 5 yıl içinde) olumlu etkiler görülebileceğini söyledi ve denizlerin korunması, sürdürülebilir avcılık ile kirliliğin önlenmesini acil önlem olarak nitelendirdi.
Not: Veriler ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü ve TÜİK kaynaklı analiz ve kayıtlara dayanmaktadır.
