Çöpler Altın Madeni 21 aydır kapalı; ilçe ekonomisi zor durumda
Erzincan’ın İliç ilçesindeki Çöpler Altın Madeninin Şubat 2024’ten bu yana faaliyetlerini durdurması, ilçe ve bölge ekonomisinde derin etkiler yarattı. Madende üretimin 21 aydır durması, esnafın siftah yapmadığı günlerin artmasına, işsizliğin yükselmesine ve göçün başlamasına yol açtı. Şirket ise yeni sistemle üretime hazırlanıldığını, 6 aydır üretime hazır olduklarını açıkladı.
Madenciliğin bölgesel ve ulusal önemi
Madencilik, bölgelerde istihdam ve tedarik zinciri oluşturması nedeniyle kırsal kalkınmada kritik bir rol oynuyor. Çöpler Altın Madeni hem doğrudan hem dolaylı olarak binlerce kişiye gelir sağlarken, faaliyetin durması ilçede sosyal ve ekonomik hayatı olumsuz etkiledi. Türkiye genelinde altın üretiminin cari açığın önemli kalemlerinden biri olması nedeniyle madendeki duruşun ülke ekonomisine etkisi de hissediliyor.
Üretim ve ekonomik kayıplar
Haberde yer alan verilere göre madende yıllık 200 bin ons düzeyinde altın üretimi yapılıyordu. Madenin 20 ay kapalı kalması nedeniyle Türkiye ekonomisinin kaybı, 10 tonluk altın üretimine denk gelen yaklaşık 1,5 milyar dolar olarak hesaplandı. Ayrıca devletin vergi, SGK primi ve devlet hakkı gibi kalemlerde de kayıplar olduğu belirtiliyor.
Şirket açıklaması: Yeni yöntem ve kapalı sistem iddiası
SSR Mining Kıdemli Başkan Yardımcısı Cengiz Demirci, Meclis Araştırma Komisyonu Taslak Raporu’nda belirtilen tüm kontrollerin yapıldığını ve üretim yönteminin tamamen değiştirildiğini belirtti. Demirci, bundan böyle üretimin yalnızca "tank liçi" olarak adlandırılan yönteme dayalı sülfitli cevher üretim tesisi ile yapılacağını söyledi. Bu tesisin Türkiye’de bir ilk olduğunu, dünyada sayılı örnekleri bulunduğunu ve yatırım maliyetinin bugünkü rakamlarla 3 milyar dolar civarında olduğunu aktardı.
Demirci, yöntemin çevre ve iş güvenliği açısından avantajlarına dikkat çekerek şunları söyledi: "Kapalı sistemler sayesinde iş güvenliği riski en düşük yöntem. Tüm süreçler otomasyonla kontrol ediliyor. Sülfit tesisi ile üretimde süreç, kapalı sistemde gerçekleştiği için çevreye zarar verme riski de en aza indiriliyor. Kapalı bir sistem olduğu için toprak ve su kirliliği gibi çevresel riskler büyük ölçüde minimize ediliyor. Yüksek teknoloji sayesinde altının geri kazanım oranı daha yüksek."
Yerel halkın ve esnafın durumu
Maden faaliyetteyken hızla büyüyen ve göç alan İliç, madenin 21 aydır kapalı olmasıyla durgunluğa geçti. Esnaf satışların neredeyse durduğunu, birçok vatandaşın ilçeyi terk ettiğini belirtiyor. Madenden önce nüfusu 2 binden 10 bine çıkan ilçede son dönemde nüfusun yarı yarıya azaldığı ifade ediliyor.
Nurten Apaydın (giyim mağazası sahibi): "İnsanlar işten çıkınca bu durum doğal olarak bize de yansıdı. Hem esnaf olarak biz zorlanıyoruz hem de halk genel anlamda etkilenmiş durumda. Madenin bir an önce açılmasını istiyoruz."
Özlem Sayer Gürbüz (manav işletmecisi): "Maden açıldıktan sonra biz de burayı açtık ama köyümüze giriş çıkış neredeyse imkânsız hale geldi. Çünkü gelen-giden yok, sirkülasyon yok."
Ümit Budak (kasap): "İnsanların maddi gücü zayıfladı, çoğu kişi şu an dışarıda çalışamıyor. İlçenin durumu iyi değil, bir an önce madenin açılmasını istiyoruz."
Cemal Başgöze (lastik bayii, Erzincan): "Bizim satışlarımızın yaklaşık yüzde 80’i İliç’e yapılıyordu. Kapanmanın ardından işlerimiz ciddi ölçüde azaldı. Açılmasını esnaf olarak talep ediyoruz."
Eski çalışanların beklentisi
İşsiz kalan taşeron işçiler ve daha önce madende çalışanlar, yeniden iş umuduyla bekliyor. Recep Şeker (alt yüklenici işçi): "Maden kapandı, birçok kişi işsiz kaldı, aç kaldı. Sadece biz değil, civar illerden birçok insan bu madenden ekmek yiyordu."
Yasin Gürbüz (eski Anagold Proses ADR çalışanı): "İşsiz kaldık ama orada çalışma koşulları gayet iyiydi. İSG kurallarına uygun, yan hakları güçlü bir işti. Maden açılırsa tekrar çalışmayı düşünüyorum."
İstihdam, tedarik ve sosyal destekler
Madende faaliyetler durmadan önce 650 kişi doğrudan, taşeronlarla birlikte toplam 3 bin 500 kişiye istihdam sağlanıyordu. 117 ana ve alt taşeron firma ile düzenli olarak 1 bin 116 tedarikçiden alım yapılıyordu. Faaliyetlerin durmasıyla 370 Anagold çalışanı ve 2 bin 200 taşeron olmak üzere toplam 2 bin 570 kişi işsiz kaldı. Dolaylı etkiyle birlikte yaklaşık 50 bin kişinin bu süreçten etkilendiği tahmin ediliyor.
Madencilik faaliyetleri sırasında kurulan Sosyal Kalkınma Fonu aracılığıyla tarım, hayvancılık, eğitim ve kadın girişimciliği gibi alanlara hibe destekleri veriliyordu. Bu fonla İliçli vatandaşlar birçok hayvancılık ve tarımsal üretim projesi hayata geçirdi; örnek olarak Mustafa Aslan Elmacık mezrasında aldığı destekle 400 küçükbaş hayvan kapasiteli bir ahır kurduğunu belirtiyor. Ancak madenin kapalı olduğu dönemde bu desteklerin askıya alındığı bildirildi.
Siyasi aktörlerin değerlendirmeleri
İlçe ve il yöneticileri ile siyasi parti temsilcileri, madenin yeniden açılmasını talep ediyor. İliç Belediye Başkanı Mehmet Elçi madenin kapalı kalmasının ilçede ekonomik ve sosyal sıkıntılar oluşturduğunu, devlet desteği beklendiğini ifade etti. AK Parti İlçe Başkanı Ahmet Yılmaz, MHP İlçe Başkanı Mahmut Taşyumruk, CHP İlçe Başkanı Gökmen Yıldırım ve AK Parti İl Başkan Yardımcısı Mustafa Gürbüz gibi temsilciler de benzer şekilde sıkıntılardan söz ederek açılma talebini yineledi.
Erzincan İl Genel Meclisi Başkanı Cavit Şireci ise madenin kapanmasının il genelindeki kamu hizmetlerini de etkilediğini belirterek, özel idarenin madenlerden aldığı payın azalmasının 524 köye hizmet götürmede zorluklara neden olduğunu vurguladı.
Çevre tartışmaları ve yerel görüş
Çöpler Köyü Muhtarı Celal Çoban, madene yönelik çevre kirliliği iddialarını reddederek, "Burada çevre kirlendi, siyanür sızdı gibi söylemler asılsız. Sebze ve meyve yetiştiriyoruz, gölde balıklar var. Çevresel olarak bir sıkıntı yaşamadık" dedi.
Türkiye genelinde altın madenciliğinin konumu
TÜİK verilerine göre 2025’in ilk yarısında dış ticaret açığı 49,4 milyar dolar olarak gerçekleşti; bunun yaklaşık yüzde 40’ı madencilik kaynaklı olup, altın dış ticaret açığının önemli kalemlerinden biri. 2020 yılında Türkiye’nin altın üretimi 42 ton ile rekor kırmış, ancak Çöpler Altın Madeni’nin faaliyetlerinin durmasıyla üretim geçen yıl 32 tona gerilemiş durumda. Türkiye’nin yıllık altın talebi 150–200 ton aralığında olup, mevcut üretim talebin çok altında kaldığına dikkat çekiliyor.
Çöpler Altın Madeni’nin yeniden faaliyete geçip geçmeyeceği, hem İliç halkı hem de bölge ekonomisi için belirleyici önemde olmaya devam ediyor.
SSR MİNİNG KIDEMLİ BAŞKAN YARDIMCISI CENGİZ DEMİRCİ, YENİDEN FAALİYETE GEÇMEK İÇİN GEREKLİ TÜM ÇALIŞMALARIN TAMAMLANDIĞINI ÜRETİME HAZIR OLDUKLARINI SÖYLEDİ
