Çocuklarda ekran kullanımı hızla artıyor: Uzman uyarısı
Günümüzde ekran kullanımının yaygınlaşmasıyla çocukların ekran başında geçirdikleri süre hızla artıyor. Dünya Sağlık Örgütü, Amerikan Pediatri Akademisi ve Kanada Pediatri Derneği gibi uluslararası kuruluşlar, iki yaşından küçük çocukların ekranla tanıştırılmaması ve okul öncesi çocuklar için günde en fazla bir saat ekran süresi öneriyor.
Araştırma verileri ve ülke bulguları
Başakşehir Çam ve Sakura Şehir Hastanesi Çocuk Gelişim Uzmanı Hümeyra Özsoy, araştırmaların çocukların özellikle tablet, telefon ve televizyon gibi ekranlara çok erken yaşta eriştiğini ve çoğu zaman önerilen sürelerin üzerinde zaman geçirdiklerini gösterdiğini belirtti. 'Ülkemizde yapılan çalışmalar da benzer sonuçlara işaret etmektedir. 2-5 yaş arası çocukların büyük bir bölümünün günde iki saatten fazla ekran karşısında kaldığı, 3-6 yaş grubunda ise günlük ekran süresinin ortalama 3 ila 8 saate kadar ulaştığı bildirilmektedir' dedi.
Ekran süresinin olumsuz etkileri
Özsoy, aşırı ekran süresinin çocuklar için zararlarını şu şekilde sıraladı: öz düzenleme becerilerinde zorluk, dil gelişiminde gecikme, dikkat problemleri, duygu anlama ve düzenlemede güçlük, saldırgan davranışlar, dikkat eksikliği ve hiperaktivite ve otizm belirtileri gibi bilişsel ve sosyal gelişim alanlarında olumsuz sonuçlar.
Özsoy ayrıca ekran süresinin etkilerinin yalnızca sürenin uzunluğuna bağlı olmadığını vurguladı: 'İzlenen içeriğe ve ekranın ebeveyn eşliğinde mi yoksa yalnız mı kullanıldığına göre de değişmektedir. Özellikle küçük yaş çocuklarda, ekranın tek başına ve kontrolsüz kullanımı olumsuz etkileri artırmaktadır. Bununla birlikte, arka planda açık televizyonun bile çocukların dikkat, oyun kalitesi ve iletişim becerilerini olumsuz etkilediği bilinmektedir.'
Çocukların ekran süresini etkileyen faktörler arasında ebeveyn eğitim düzeyi, ailede ekran kullanım alışkanlıkları, ebeveyn stres düzeyi ve ev içi kuralların varlığı yer alıyor. Özsoy, ebeveyn ekran süresi arttıkça çocuğun ekran süresinin de arttığını, ev içinde açık kurallar olduğunda ise ekran süresinin azaldığını belirtti.
Dünya Sağlık Örgütü önerilerine göre 1-4 yaş arasındaki çocukların gün içinde en az 180 dakika hareket etmesi ve bir saatten uzun süre hareketsiz kalmaması tavsiye ediliyor. Aşırı ekran kullanımı ise hareketsizlik, uyku bozuklukları, obezite riski ve davranış problemleriyle ilişkilendiriliyor. Özsoy ayrıca üç yaşın beynin en hızlı geliştiği dönem olduğunu ve fazla ekran süresinin keşfetme, oyun, iletişim ve sosyal etkileşim fırsatlarını azalttığını vurguladı.
Uzmandan ebeveynlere öneriler
Özsoy, ailelerin ekran kullanımını yönetebilmesi için şu önerilerde bulundu:
• 0-2 yaş: sıfır ekran. (öneriye ilave not olarak: 'yaş x 10 dk' ifadesi anılmıştır)
• Ekran kullanımını yaşa göre sınırlandırın.
• Mümkün oldukça ekranı birlikte aktif kullanın.
• Kaliteli, yaşa uygun içerikleri tercih edin.
• Ekranı ödül, ceza veya sakinleştirme aracı olarak kullanmayın.
• Açık hava oyunlarını ve fiziksel aktiviteleri günlük rutine ekleyin.
• Ev içinde ekran kullanımına dair net kurallar oluşturun.
Özsoy son olarak, teknolojiyi hayatımızdan tamamen çıkarmanın mümkün olmadığını ancak çocuğun gelişimsel ihtiyaçlarını gözeterek ekranın dengeli, sınırlı ve bilinçli şekilde kullanılmasının önem taşıdığını vurguladı.
BAŞAKŞEHİR ÇAM VE SAKURA ŞEHİR HASTANESİ ÇOCUK GELİŞİM UZMANI HÜMEYRA ÖZSOY
