Küresel teknoloji ve savunma sanayisi için kritik öneme sahip olan nadir toprak elementlerinde (NTE) Çin'in hakimiyetini sınırlama çabaları hız kazanıyor. Bu durum, özellikle Avrupa Birliği'nin (AB) stratejik adımlarını daha da önemli kılıyor.
Pekin’in Nisan ayında bazı NTE’ler ve bu elementlerle ilgili mıknatısların ihracatını askıya alması, Avrupa otomotiv tedarik zincirinde önemli aksamalara yol açtı. Aralarında BMW ve Mercedes-Benz gibi büyük üreticilerin bulunduğu firmalar, tedarik darboğazı nedeniyle sorunlar yaşamaya başladı. Bu durumun, ABD Başkanı Donald Trump tarafından 2 Nisan'da Çin’e yönelik ek gümrük vergileri açıklamasıyla bağlantılı olduğu değerlendiriliyor. Sonuç olarak, otomotivden havacılığa, yarı iletkenden savunma sanayisine kadar pek çok sektörde küresel tedarik zincirinin riske girdiği ifade ediliyor.
ABD’nin 11 Haziran’da Pekin ile NTE temini konusunda geçici bir uzlaşıya vardığını duyurması piyasalarda kısa bir rahatlama sağlasa da Batılı ülkeler açısından Çin’in bu alandaki baskın konumu ciddi bir risk unsuru olarak öne çıkıyor.
Sait Uysal: "AB’nin Alternatif Bulması Kolay Olmayacak"
Türkiye Kritik Mineral İnisiyatifi Kurucusu Sait Uysal, AA muhabirine yaptığı açıklamada, küresel NTE pazarının yaklaşık %90’ını kontrol eden Çin’in bu üstünlüğü stratejik sektörlerdeki gücünü artırmak için kullandığını belirtti. Uysal, “Bu yeni dönemin en büyük kaybedeni AB olacak.” değerlendirmesinde bulundu.
Uysal, Çin’in ihracat kısıtlamalarının sadece ekonomik değil, aynı zamanda jeopolitik etkileri de olduğunu vurgulayarak, "Dünya ekonomisinde bir dönüşümün eşiğindeyiz. Hızlı bir entegrasyon olmazsa Türkiye için ciddi riskler söz konusu." ifadelerini kullandı.
AB’nin Stratejileri ve Zorlukları
Uysal, AB’nin alternatif kaynak bulma arayışının kısa sürede başarılı olamayacağına dikkat çekti. "AB’nin karar alma süreçleri oldukça uzun. Özel sektör burada işbirliğini tercih ediyor," diyen Uysal, bu durumun AB’li büyük firmaların Çin’e satılması ve Çin’in hakimiyetinin artması ile sonuçlanabileceğini belirtti.
Öte yandan Türkiye Madenciler Derneği (TMD) Çevre Koordinatörü Caner Zanbak, Çin'in elindeki kaynak üstünlüğüne rağmen, ABD’nin uyguladığı gümrük tarifeleri nedeniyle Pekin’in genel emtia ihracatında kayıplar yaşadığını söyledi. Zanbak, "Çin’in NTE’ler konusunda geri adım atacağını düşünmüyorum," diyerek, Çin’in yeni teknoloji ürünlerini uygun fiyatlarla pazarlamaya devam edeceği öngörüsünde bulundu.
Zanbak, AB’nin NTE kaynaklarını çeşitlendirmek için bir an önce harekete geçmesi gerektiğini vurguladı. "AB, başta Çin olmak üzere, bu cevherlere sahip ülkelerle diplomatik ilişkileri artırmalı ve stratejik ortaklıklar geliştirmelidir," diyerek bu alanda sessiz ve derinden çalışmaların sürdürülmesi gerektiğini belirtmiştir.
