Çeltikte damla sulama: Trakya'da su tasarrufu ve verim artışı
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Gökhan Çamoğlu, Trakya Bölgesi başta olmak üzere çeltikte damla sulama uygulamalarının su tasarrufu sağladığını ve verimde azalma olmadığını, bazı durumlarda ise artış görüldüğünü bildirdi.
Su tüketimi ve tasarruf oranları
Çeltik, tarlada pirinç tanesinin haliyken suyu yoğun kullanan bitkiler arasında yer alıyor. Geleneksel yetiştiricilikte tarlalar sezon boyunca sular altında bırakılıyor. Prof. Dr. Çamoğlu, geleneksel yöntemde dekara yaklaşık 5 bin metreküp su kullanıldığını, oysa çeltikin ihtiyacının yaklaşık 1000 metreküp olduğunu belirterek, bunun dekara yaklaşık 4 bin metreküp yani yaklaşık 4 kat daha az su kullanımı anlamına geldiğini vurguladı.
Çamoğlu, damla sulamada verimin geleneksel sulamaya göre azalmadığını, bazı uygulamalarda arttığını; ayrıca bitkinin ihtiyacı kadar ilacın doğrudan uygulanmasıyla çevre kirliliğinin azaldığını ifade etti.
Uygulama kolaylığı ve üretici deneyimleri
Çamoğlu, damla sulamanın eğimli arazilerde de kolay uygulandığını, sulamaya uygun ve yabancı ot ilaçlarına dayanıklı çeltik çeşitleri seçilmesinin öncelikli olması gerektiğini söyledi. Geleneksel sistemde tavalar oluşturmak için "tir" denilen setlerin kullanıldığını, bunun yer kaybına yol açtığını; damla sulamada ise sadece boruların yerleştirilmesiyle uygulamanın mümkün olduğunu aktardı.
Türkiye'de yıllık çeltik üretiminin yaklaşık 1 milyon ton olduğunu, üretimin yoğun olarak Trakya, Çanakkale, Gönen ve Samsun gibi bölgelerde yapıldığını belirten Çamoğlu, kişi başına yıllık tüketimin 8-10 kilogram civarında olduğunu kaydetti. Çamoğlu, doğrudan şu uyarıda bulundu: "İleride pirinç yemek istiyorsak damla sulamayla çeltik yetiştirmeyi kesinlikle aklımıza koymamız gerekiyor."
Dişbudak Köyü Muhtarı Rıdvan Uysal, 200 dönüm arazide 5 yıldır damla sulama ile üretim yaptığını, "Sudan tasarruf ederek daha kaliteli ürün üretebiliyoruz. Eğimli arazilerde yetiştirebiliyoruz." dedi. Uysal, kartlı sayaçlarla su takibini yapabildiklerini ve damla sulamada dönüm başına yaklaşık 900 metreküp su harcadıklarını; verimin eski sistemlerde dekarda 600 kilogram iken şimdi en az 750-800 hatta 900 kilograma çıktığını aktardı.
35 yıldır çiftçilik yapan Bayram Yümsek ise mısır yerine çeltik ekmeye başlayarak gelirini artırdığını, damla sulama uygulamasına başlarken tereddüt ettiklerini fakat İlçe Tarım Müdürlüğü desteğiyle uygulamayı denediklerini ve "Güzel verimler aldık, ben memnunum." şeklinde değerlendirdi.
Ekonomik ve çevresel faydalar; devlet destekleri
Çamoğlu, damla sulama ile gübre ve ilaç kullanımında da tasarruf sağlandığını, sistemin bir yılda birden fazla ürün yetiştirme imkanı tanıdığını belirtti. Ayrıca çeltikte damla sulama yatırımlarında devlet destekleri olduğunu ve bu desteklerle sulama yatırımlarında %50 hibe sağlanabildiğini söyledi.
Uzman ve üretici görüşleri, iklim değişikliğinin su kaynakları üzerindeki etkileri ve artan su kısıtlamaları bağlamında damla sulamanın çeltik üretiminde sürdürülebilir bir alternatif olarak öne çıktığını gösteriyor.
Türkiye'de en çok Trakya Bölgesi'nde üretilen çeltikte, damla sulama yöntemiyle yaklaşık 4 kat tasarruf sağlanırken verimde artış gözlendi.
