Bağımlı kişilik bozukluğu, sıklıkla teşhis edilen kişilik bozukluklarından biridir ve erkekler ile kadınlarda eşit olarak kendini gösterir. Genellikle genç yetişkinlikte veya daha sonrasında önemli yetişkin ilişkileri biçimlendikçe ortaya çıkar.
Bağımlı Kişilik Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?
Bağımlı kişilik bozukluğuna sahip insanlar, duygusal olarak diğer insanlara aşırı bağımlı hale gelirler ve başkalarını memnun etmek için büyük çaba sarf ederler. Bağımlı kişilik bozukluğu görülen insanlarda muhtaçlık, pasif ve yapışan davranışlar gösterme eğilimi ve ayrılık korkusu vardır. Bağımlı kişilik bozukluğunun diğer ortak özellikleri şunları içerir:
- Başkalarının tavsiyesi ve güvencesi olmadan karar verememe durumu görülür; ‘’ne giyeceğim?’’ gibi günlük kararları bile bir başkasına danışırlar.
- Pasif ve çaresiz davranarak yetişkin sorumluluklarından kaçınırlar; nerede çalışılacağı ve yaşanacağı gibi kararlar vermek için bir eş veya arkadaşa bağımlılık hissederler.
- İlişkiler sona erdiğinde yoğun terk edilme korkusu, yıkım veya çaresizlik duygusu yaşarlar. Bağımlı kişilik bozukluğuna sahip olan bir kişi, bir ilişkisi son bulduğunda genellikle başka bir ilişkiye girer.
- Eleştiriye aşırı duyarlı olurlar.
- Kendilerine bakamayacakları inancı da dahil olmak üzere karamsarlık ve özgüven eksikliği hissederler.
- Desteği veya onayı kaybetme korkusuyla başkalarıyla aynı fikirde olmamaktan kaçınırlar.
- Özgüven eksikliği nedeniyle projelere veya görevlere başlayamazlar.
- Yalnız kalmada güçlük geçerler.
- Başkalarının kötü muamelesine ve istismarına tahammül edebilirler.
- Saf ve hayalperesttirler.
Bağımlı Kişilik Bozukluğuna Ne Sebep Olur?
Bağımlı kişilik bozukluğunun kesin nedeni bilinmemekle birlikte, büyük olasılıkla biyolojik, gelişimsel, mizaç ve psikolojik faktörlerin bir kombinasyonunu içerdiği düşünülür. Bazı araştırmacılar, otoriter veya aşırı korumacı bir ebeveynlik şeklinin, bozukluğa yatkın kişilerde bağımlı kişilik özelliklerinin ilerlemesine yol açabileceğini düşünüyor.
Bağımlı Kişilik Bozukluğu Nasıl Teşhis Edilir?
İkisi ortak semptomlar paylaştığından, bağımlı kişilik bozukluğu teşhisi, borderline kişilik bozukluğundan ayırt edilmelidir. Borderlin kişilik bozukluğunda kişi, terk edilme korkusuna öfke ve boşluk dürtüleriyle karşılık verir. Bağımlı kişilik bozukluğu ile kişi, korkuya itaatkârlıkla yanıt verir ve bağımlılığını sürdürmek için başka bir ilişki arar.
Bağımlı kişilik bozukluğu semptomlarının birçoğu ya da tümü mevcutsa doktor, kapsamlı bir tıbbi ve psikiyatrik öykü içeren temel bir fiziki muayene yapar ve değerlendirmeye başlar. Kişilik bozukluklarını özel olarak teşhis etmek adına herhangi bir laboratuvar testi olmamasına rağmen, ilgili doktor, semptomların nedenini belirleyebilmek için çeşitli teşhis testleri kullanabilir.
Doktor, semptomlar için fiziksel bir neden bulamazsa, kişiyi akıl hastalıklarını teşhis etmek ve tedavi etmek için eğitilmiş bir psikiyatriste, psikoloğa veya başka bir sağlık uzmanına yönlendirebilir. Psikiyatristler ve psikologlar ise hastalığa sahip kişiyi, kişilik bozukluğu açısından değerlendirmek için özel tasarlanmış görüşme ve değerlendirme araçları kullanarak teşhiste bulunabilirler.
Bağımlı Kişilik Bozukluğu Nasıl Tedavi Edilir?
Birçok kişilik bozukluğunda olduğu gibi, bağımlı kişilik bozukluğuna sahip kişiler de bozukluğun kendisi için tedavi aramıyorlar. Aksine, yaşamlarında bir sorun, ezici hale geldiğinde ve artık baş edemediklerinde tedavi arayabilirler. Bağımlı kişilik bozukluğu yaşayan kişiler, bireyi yardım aramaya sevk edebilecek depresyon veya anksiyete geliştirmeye eğilimlidirler.
Psikoterapi, bağımlı kişilik bozukluğunda ana tedavi yöntemidir. Terapinin amacı, bağımlı kişilik bozukluğuna sahip bir kişinin daha aktif ve bağımsız olmasına yardımcı olmak ve sağlıklı ilişkiler kurmayı öğretmektir.
İşlevselliğe müdahale eden davranışları yönetmeye odaklanıldığında, belirli hedeflere sahip kısa süreli terapi tercih edilir. Terapist ve hasta için, hastanın tedavi dışında gerçekleşen tedavi ilişkisinde aynı türden bir pasif güveni oluşturabileceği yolları tanımak ve ele almak için terapistin rolüne birlikte dikkat etmesi genellikle yararlıdır. Spesifik stratejiler, bağımlı kişilik bozukluğu olan kişinin kendine güven geliştirmesine yardımcı olmak için girişkenlik eğitimini ve birinin diğer insanlara ve deneyimlere göre kendileri hakkında yeni tutumlar ve bakış açıları geliştirmesine yardımcı olmak adına bilişsel davranışçı terapi içerebilir. Kişinin, kişilik yapısındaki daha anlamlı değişiklik, genellikle uzun süreli psikanalitik veya psikodinamik psikoterapi ile takip edilir.
Depresyon veya anksiyete gibi ilgili sorunlardan mustarip olan bağımlı kişilik bozukluğuna sahip kişileri tedavi etmek için ilaç kullanılabilir. Bununla birlikte, ilaç tedavisi kendi başına genellikle kişilik bozukluklarının neden olduğu temel sorunları tedavi etmez. Ek olarak, ilaçlar dikkatli bir şekilde izlenmelidir; çünkü bağımlı kişilik bozukluğu yaşayan kişiler, bunları uygunsuz şekilde kullanabilir veya belirli reçeteli ilaçları kötüye kullanabilir.
