Artan sıcaklık ve kuraklık su kaynaklarını kurutuyor, balık ölümleri artıyor
İklim değişikliğinin tetiklediği sıcaklık artışları ve kuraklık, su kütlelerinde buharlaşmayı hızlandırıp su seviyelerini düşürerek kirleticilerin konsantrasyonunu artırıyor. Bu süreç, ekosistem dengesinin bozulmasına ve yaygın balık ölümlerine zemin hazırlıyor.
Ulusal ve küresel sıcaklık verileri
Avrupa Birliği Copernicus İklim Değişikliği Servisi verilerine göre geçen ay dünya üçüncü en sıcak Temmuz olarak kaydedildi; ortalama yüzey sıcaklığı 16,68 °C olarak ölçüldü. Meteoroloji Genel Müdürlüğü'nün Temmuz 2025 Sıcaklık Değerlendirme Raporu ise Temmuz ayı ortalama sıcaklığının 26,9 °C ile son 55 yılın en yükseği olduğunu bildiriyor. Bu artışlar, içme suyu barajları, göl ve göletlerde somut etkilere yol açıyor.
Prof. Dr. Meriç Albay'ın değerlendirmesi
İstanbul Üniversitesi Su Bilimleri Fakültesi Deniz ve İçsu Kaynakları Yönetimi Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Meriç Albay, AA muhabirine yaptığı açıklamada hava sıcaklıklarının 30 °C'yi aşmasının su kütlelerinde farklı boyutlarda olumsuz sonuçlar doğurduğunu belirtti. Albay şu noktalara dikkat çekti:
• Buharlaşmanın artması ve sığ alanların kurumaya başlaması nedeniyle sucul canlıların adaptasyon sınırlarının zorlandığı, uyum sağlayamayan türlerde kitlesel ölümler gözlemlendiği;
• Su seviyesinin düşmesi özellikle sığ göllerde ekolojik yıkımı hızlandırıyor. Azalan su kütlesine karışan azot ve fosfor gibi kirleticiler, su kalitesinin bozulmasına ve zararlı türler dahil aşırı alg artışlarına neden oluyor;
• Sudaki çözünmüş oksijenin azalması ve toksik etki gösteren atıkların canlılar üzerindeki hızlı zararlı etkileri balık ölümlerini hızlandırıyor.
Manyas Gölü örneği
Albay, Manyas Gölü'ndeki bozulmalara işaret ederek gölün Ramsar listesine dahil, uluslararası öneme sahip bir sulak alan olduğunu hatırlattı. Tarımsal yayılı kirleticiler ve Sığırcık Deresi'nin taşıdığı yüksek organik yükün gölde ötrofikasyona yol açtığını, bunun plankton ve alg yoğunluğunu artırarak çözünmüş oksijenin tükenmesine ve balık ölümlerine neden olduğunu vurguladı.
Siyanobakteri artışları ve sağlık riski
Albay, aşırı siyanobakteri artışlarının çoğunlukla azot ve fosforun yüksek olduğu, sıcaklığın 25 °C'nin üzerinde bulunduğu ötrofik su kütlelerinde görüldüğünü belirtti. Bazı siyanobakteri türlerinin biyotoksin ürettiğini, bunun hem sucul yaşam hem de suyu içme veya yüzme amaçlı kullanan insanlar için sağlık sorunları oluşturduğunu ifade etti. Dünya Sağlık Örgütü'nün ham suda siyanobakteri kaynaklı mikrosistin için limitini 1 µg/L olarak belirlediğini hatırlattı.
Kontrol ve yönetim önerileri
Albay, siyanobakteri artışlarını önlemenin temelinde azot ve fosfor girişinin engellenmesi olduğunu vurguladı. Önerileri özetle şunlar:
• Tarımsal gübre kullanımı, evsel atıklar ve aşırı su çekimi gibi kaynaklardan gelen kirleticilerin kontrolü;
• Su kalitesi parametrelerinin, algler, makrofitler, makroomurgasızlar ve balıklar dahil biyolojik kalite elementlerinin sürekli izlenmesi;
• Yüzme ve içme suyu alanlarında çevrim içi ölçümlerle erken uyarı sistemleri kurulması;
• Sığ göl ekosistemlerini korumak için madencilik, sanayi ve tarımsal su kullanımının azaltılması, gerekiyorsa havzadaki bitki deseninin değiştirilmesi ve yerel halkın su kaynağı bilincinin artırılması.
Ekosistem temelli yönetim çağrısı
Su kaynaklarının kurumasının endemik türlerden göçmen kuşlara kadar geniş bir biyoçeşitliliği olumsuz etkilediğini belirten Albay, iklim değişikliğinin etkilerinin artmasıyla bu sorunların daha da büyüyeceğini söyledi. İçme suyu kaynaklarının kalitesinin yakından takip edilmesi ve ekosistem temelli su yönetimine öncelik verilmesi gerektiğini vurguladı.
Sonuç: Artan sıcaklık ve kuraklık, su seviyelerini düşürerek kirleticilerin etkisini artırmakta; ötrofikasyon, siyanobakteri artışı ve oksijen azalması gibi süreçler balık ölümlerini tetikliyor. Bu riskleri azaltmak için sürekli izleme, kirletici kontrolü ve su tüketiminin azaltılması öncelikli adımlar olarak öne çıkıyor.
