Arşiv belgeleri Zühtü Bey’in hizmetlerini yeniden görünür kıldı
Cumhuriyet’in kuruluş yıllarında Erzurum’da görev yapan ve uzun süredir gündemden düşmüş bir devlet adamı olan Zühtü Bey, arşivlerden çıkarılan belgelerle yeniden gün yüzüne çıktı. Araştırmacı Taner Özdemir tarafından yapılan incelemeler, Zühtü Bey’in idari ve güvenlik alanındaki katkılarını belgeleyen yeni evrakları gün ışığına çıkardı.
İstiklal Madalyası tevcih belgesi
Özdemir’in araştırmasında öne çıkan en dikkat çekici belge, doğrudan Zühtü Bey’e tevcih edilen beyaz-yeşil şeritli İstiklal Madalyasının resmi tevcih belgesi oldu. Bu belge, yalnızca madalyanın verildiğini göstermez; aynı zamanda devletin Zühtü Bey’in hem idari hem de güvenlik alanındaki üstün hizmetlerini resmen takdir ettiğini ortaya koyar.
Madalyanın gerekçesi ve rolü
Araştırmacı Taner Özdemir, belgede madalya tevcih sebebinin açıkça belirtildiğini aktardı: "Belgede açıkça belirtiliyor ki, madalya tevcihi, Koçgiri İsyanının bastırılmasındaki etkin rolü, Erzurum’un yeniden yapılanmasındaki katkıları ve Cumhuriyet’in ilk yıllarında şehrin idari düzenini tesis etme çabaları nedeniyle yapılmıştır." Özdemir, belgenin resmi dilinin Cumhuriyet yönetiminin fedakâr idarecilere verdiği değeri kayıt altına aldığını vurguladı.
Valilik dönemi ve siyasi yaşamı
Taner Özdemir, Zühtü Bey’in 1888 doğumlu ve 1964 yılında vefat ettiğini hatırlatarak, onun görev yaptığı her yerde adalet, dürüstlük ve halkla kurduğu güçlü iletişimle öne çıktığını belirtti. Özdemir, Zühtü Bey’in 1924 yılında Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın Doğu gezisi sırasında Erzurum’a gelişinde şehri karşılayan vali olduğunu; bu görevin, onun halkla yakın ilişkisini ve devlet terbiyesini gösterdiğini söyledi. Dönemin basını, valinin vakur duruşunu ve halkla iletişimini övgüyle aktarmıştır.
Valilik görevini tamamladıktan sonra da aktif olmaya devam eden Zühtü Bey, çeşitli illerden milletvekili seçilerek siyasi yaşamını sürdürdü. Meclis kayıtları, onun milli birliğin korunması, eğitim seferberliği, altyapı yatırımları ve yerel yönetimlerin güçlendirilmesi konularında yaptığı konuşmaları içeriyor.
Erzurum’un İdari Hafızası için kaynaklar
Araştırma kapsamında bulunan diğer belgeler arasında Zühtü Bey’in imzasını taşıyan resmi yazışmalar, dönemin hükümet raporları ve milletvekilliğine ait meclis tutanakları yer alıyor. Özdemir, bu belgelerin ileride "Erzurum’un İdari Hafızası" başlığıyla yayımlanmasının planlandığını belirtti.
Özdemir son olarak, "Arşivlerden çıkarılan tevcih belgesi, doğrudan Zühtü Bey’e verilen İstiklal Madalyası’na aittir. Bu belge, onun Cumhuriyet’in ilk yıllarında yürüttüğü idari ve güvenlik hizmetlerinin devlet tarafından resmen takdir edildiğini gösteriyor" diyerek, bu tür belgelerin Cumhuriyet’in Anadolu’da nasıl inşa edildiğini ve fedakâr idarecilerin emeğini anlamak için önemini vurguladı.
Sonuç: Arşivlerin sessiz tanıklığında yeniden ortaya çıkan Zühtü Bey’in hikâyesi, Erzurum tarihine dair eksik bir sayfayı dolduruyor; İstiklal Madalyasıyla taçlanan resmi hizmetleri ve belgelenmiş katkıları, onun Cumhuriyet’in doğudaki düzenini sağlayan kritik bir devlet adamı olarak değerlendirilmesini sağlıyor.
CUMHURİYET’İN KURULUŞ YILLARINDA ERZURUM’DA GÖREV YAPMIŞ, UZUN SÜREDİR GÜNDEMDEN DÜŞMÜŞ BİR DEVLET ADAMI, ARŞİVLERDEN ÇIKARILAN BELGELERLE YENİDEN GÜN YÜZÜNE ÇIKTI. TANER ÖZDEMİR, BİLİNMEYEN YÖNLERİYLE ZÜHTÜ BEY’İ ARAŞTIRDI
