Ağırnas dorak taşı: Yerel bir madencilik ve zanaat geleneği
Kayseri’nin Melikgazi ilçesi Ağırnas Mahallesinde çıkarılan ve yapısıyla diğer taşlardan farklı olan dorak taşı, bölgede yalnızca Ağırnas’a özgü bir kaynak olarak öne çıkıyor. Bu taş, geleneksel yöntemlerle işlenerek başta yoğurt süzme olmak üzere yerel mutfak ve günlük yaşamda kullanım buluyor; yoğurtların daha lezzetli ve uzun ömürlü tutulmasına katkı sağladığı vurgulanıyor.
Ustalık, miras ve tescil süreci
Babasından öğrendiği zanaatı sürdüren Oğuz Ayata, asırlık ekipmanlarla ve elektrik kullanmadan dorak taşı işçiliğini devam ettiriyor. Ayata, yaptığı başvurular sonucunda Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından Somut Olmayan Kültürel Miras Taşıyıcısı kimliğini aldı. Usta, zanaatını korumak için tescil sürecine dahil olduğunu ve Ankara'ya götürdüğü örneklerle heyet tarafından kabul edildiğini ifade ediyor.
Ayata'nın sözleriyle: 'Dorak taşını bana babam öğretti, benim ustam babam Bekir Ayata'dır.' Ustalığın kuşaktan kuşağa aktarılmasına dönük isteği, bu geleneğin yaşatılması açısından önem taşıyor.
Kültürel değer, kullanım ve yaygınlaşma potansiyeli
Çevre ve Kültür Değerlerini Koruma ve Tanıtım Vakfı (ÇEKÜL) Kayseri İl Temsilcisi Prof. Dr. Osman Özsoy, Ağırnas'ın taş işçiliğiyle anıldığını ve dorak taşının coğrafi işaret alabilecek kadar önemli olduğunu belirtiyor. Özsoy, dorak taşının keşfi, kesilip atölyede işlenmesi ve ürüne dönüşmesinin; yoğurdun taşın içinde süzdürülmesiyle birlikte hem kültürel hem ekonomik bir değere dönüştüğünü vurguluyor.
Özsoy'un aktardığına göre, dorak taşının kullanımı özellikle buzdolabı ve elektrik olmayan dönemlerde yoğurdun muhafazası için hayati bir araçtı. Günümüzde dorak yoğurdu ve taşın kendisine yönelik ilginin arttığı; coğrafi işaretleme ve bilimsel çalışmalarla (lise öğrencilerinin TÜBİTAK düzeyindeki girişimleri dahil) bu geleneğin markalaşma potansiyeli taşıdığı belirtiliyor.
Zorluklar ve aktarım
Metinde vurgulandığı gibi, dorak işiyle uğraşan usta sayısı azaldı. Ayata, gençlerin taşla ilgilenirken tozdan kaçtığını, ancak birkaç kişinin bile bu sanatı öğrenmesinin önemli olduğunu söylüyor. Taşın yalnızca Ağırnas'ta bulunması ve her yumuşak taşın dorak için uygun olmaması, zanaatin sürdürülebilirliği açısından hem sınırlayıcı hem de özgün kılan bir unsur olarak öne çıkıyor.
Sonuç
Ağırnas dorak taşçılığı, hem yerel kültürün bir parçası hem de yöresel ürün ve gastronomi açısından bir potansiyel taşıyor. Somut Olmayan Kültürel Miras Taşıyıcısı kimliği alan ustalar ve yürütülen çalışmalar, bu geleneğin belgelenmesi, korunması ve ekonomik değere dönüştürülmesi yönünde önemli adımlar niteliğinde.
MİMAR SİNAN'IN DOĞDUĞU YER OLAN KAYSERİ'NİN MELİKGAZİ İLÇESİNE BAĞLI AĞIRNAS MAHALLESİNDE ÇIKAN DORAK TAŞI; OĞUZ AYATA'NIN ELLERİYLE HAYAT BULUYOR. YAPISIYLA DİĞER TAŞLARDAN FARKLI OLAN VE DÜNYADA SADECE AĞIRNAS'TA ÇIKAN DORAK TAŞI SAYESİNDE YOĞURTLAR DAHA LEZZETLİ VE UZUN ÖMÜRLÜ OLUYOR.
