A23a'nın parçalanması ve olası sonuçları
Uzun yıllar okyanusta sürüklenen A23a buz dağı parçalanmaya başladı. Olay, okyanus akıntıları ve girdap etkisiyle 2020'de hareketlenmesinin ardından hızlandı; parçalanma sürecini ABD Ulusal Buz Merkezi kayıtları doğruluyor. Kopan parçalar sonrası A23a, yaklaşık 1700 kilometrekare büyüklüğe geriledi. Bu gelişmeyle dünyanın en büyük buzulu ünvanı D15a'ya geçti; D15a yaklaşık 3 bin kilometrekare büyüklüğünde ve Avustralya'ya ait Davis Üssü yakınlarında büyük ölçüde hareketsiz bulunuyor.
Bilimsel değerlendirmeler
İngiliz Antarktika Araştırmaları Enstitüsü (BAS) Kutup Okyanusları Bölümü Bilim Lideri Yardımcısı Dr. Andrew Meijers, A23a'nın hızlı parçalara ayrıldığını, erime hızının Weddell Denizi'nin batı kısmına doğru ilerlemeye başladığından beri arttığını belirtiyor. Meijers'e göre buz dağının artık donma derecesinin üzerindeki sularda bulunması, kuzeye ilerlemesi ve güney yarımkürede baharın gelmesi parçalanmayı daha da hızlandırabilir; bunun sonucu buz dağı kısa sürede daha küçük parçalara ayrılarak izlenmesi zor hale gelebilir.
Meijers, buz sahanlıklarının doğasına ilişkin açıklamada binlerce yılda biriken karların sıkışarak buz tabakası oluşturduğunu ve bunların çeşitli mekanizmalarla okyanusa karışabildiğini vurguluyor. Ayrıca 1997'den bu yana buz sahanlıklarının kopmalarıyla yaklaşık 6 trilyon ton buz kaybı yaşandığını, benzer büyüklükteki kayıpların da erimeyle gerçekleştiğini söyledi. Bu kayıpların büyük oranda okyanus dolaşımındaki değişimler ve sıcak suyun buz sahanlıklarına daha fazla erişimiyle ilişkilendirildiği belirtiliyor.
Dr. Meijers, yüzen buz dağlarının halihazırda denizde sürüklenmesi nedeniyle doğrudan deniz seviyesini yükseltmediğini; ancak bu tür kayıpların geride kalan buzulların kopuşunu hızlandırabileceğini ve bunun dolaylı olarak deniz seviyesini etkileme riskini taşıdığını ifade ediyor. Meijers ayrıca, Antarktika'daki erimelerin devam etmesi halinde deniz seviyesinin 15 metreyi aşma olasılığının göz ardı edilmediğini, mevcut buzulların değişiminin gelecekte 2 metrelik bir deniz seviyesi artışını garantilediğini; zamanlamanın ise insan kaynaklı emisyonlara bağlı olduğunu belirtiyor.
Ekosistem incelemeleri
BAS Ekosistem Bölümü Lideri Dr. Geraint Tarling, A23a'nın Güney Georgia yakınlarında karaya oturduğu dönemde buz dağı ve çevresinden örnekler alınarak ekosistem etkilerinin tespit edilmeye çalışıldığını aktarıyor. Bu veriler şu anda İngiltere'de inceleniyor. Tarling, buz dağının karaya oturmasıyla açığa çıkabilecek büyük miktarda soğuk tatlı suyun deniz tabanındaki ve çevre sularındaki canlılar üzerinde önemli etkiler yaratabileceğini, bu etkilerin anlaşılmasının küresel ısınmanın Güney Georgia çevresinde dev buz dağlarının daha sık görülmesine yol açabileceği bağlamında önemli olduğunu söylüyor.
Zaman çizelgesi
A23a Ağustos 1986'da Filchner-Ronne Buz Sahanlığı'ndan koparak okyanusa karıştı. Yaklaşık 34 yıl boyunca sabit kalan buz dağı, 2020'de okyanus akıntılarıyla harekete geçip Weddell Denizi'nin batı kısmına doğru ilerledi. Yolculuk sırasında bir girdaba kapılan A23a, Ocak 2024'ten Aralık ayı ortalarına kadar girdabın etrafında döndü; Aralık ayında girdaptan kurtulduktan sonra Antarktika'nın kuzeyine sürüklendi. Buz dağı, Mart 2025'te Güney Georgia Adası açıklarında, karadan 80 kilometre uzaklıktaki sığ kıta sahanlığına çarparak karaya oturdu ve sonrasında parçalanma süreci hızlandı.
İzleme ve değerlendirme
Bilim insanları A23a ve benzeri büyük buz kütlelerinin hareketini ve parçalanmasını izlemeye devam ediyor. Alınan örnekler ve uydu/veri kayıtları, buz dağlarının ekosistem üzerindeki etkilerini ve buz sahanlıklarındaki değişimlerin deniz seviyesi ile ilişkisini daha iyi anlamak için temel oluşturuyor.
