Van’ın son çömlek ustası Osman Eşme: Geleneksel çömlekçilik plastik karşısında ayakta kalmaya çalışıyor
Van merkezli çömlekçilik geleneğinin günümüze ulaşan temsilcisi, Kültür ve Turizm Bakanlığı Çömlek Sanatçısı Osman Eşme. Yaklaşık 3 bin yıllık kökeni Urartulara dayanan bu zanaat, Eşme'nin çabasıyla kentin kültürel mirası olarak yaşatılmaya çalışılıyor.
Mirasın izleri ve atölye düzeni
Mesleği rahmetli babasından öğrenen Osman Eşme, Tuşba ilçesi Bardakçı Mahallesi'ndeki atölyede yıllarca çalıştıktan sonra sanatını kentin yeni cazibe merkezi olan Bedesten Çarşısı'ndaki yeni yerinde tanıtmaya başladı. Eşme, geleneğin devamında ayaklı torna, eski fırınlar ve geleneksel atölye düzeni'nin korunmasının önemli olduğuna dikkat çekiyor.
Plastik kullanımının etkileri
Bardakçı Mahallesi'nde çömlekçilik, 1976'dan itibaren plastik eşyaların yaygınlaşmasıyla büyük ölçüde terk edildi. Eşme, bu süreci ve sonuçlarını şöyle özetliyor: "O dönem köyümüzdeki ustalar bu işi bırakmaya başladı. Ben 1977 doğumluyum, 2003 yılında işi tamamen devraldım. Eğer ben sahip çıkmasaydım, bu sanat tamamen yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalacaktı."
Usta, günümüzde yerli ilgiden çok yabancı turistlerin çömleklere daha çok ilgi gösterdiğini söyleyerek, plastik ürünlerin ucuzluğu ve kırılmaz olması nedeniyle tercih edildiğini belirtiyor. Eşme, sağlık açısından üretilen doğal çömleklerin plastikten daha sağlıklı olduğunu vurguluyor ve "Plastik biliyorsunuz, kanserojen maddeler içeriyor" sözleriyle doğal ürünlere dönüş çağrısında bulunuyor.
Gelecek için adımlar ve aktarım
Van'da bu kültürel mirası sürdüren tek usta olan Osman Eşme, sanatını devam ettirme azmini ve gelecek kuşaklara aktarma çabalarını sürdürüyor. Eşme, mesleğin devamı için büyük oğlunu çömlekçiliğe hazırladığını belirterek, "Elimizden geldiğince bu sanatı yaşatmaya çalışacağız. Bu sanatın yok olup gitmesini istemiyorum" diyor.
Öne çıkan nokta: Van çömlekçiliği, hem tarihsel kökleri hem de geleneksel üretim teknikleriyle korunması gereken bir kültürel miras olarak öne çıkıyor; plastikleşme süreci ise bu mirasın sürdürülebilirliği açısından ciddi bir tehdit oluşturuyor.
VAN'DA, KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI ÇÖMLEK SANATÇISI OSMAN EŞME, YAKLAŞIK 3 BİN YILLIK KÖKLÜ BİR GEÇMİŞE SAHİP OLAN VE URARTULARDAN GÜNÜMÜZE UZANAN GELENEKSEL ÇÖMLEKÇİLİK SANATINI AYAKTA TUTMAK İÇİN YILLARDIR TEK BAŞINA DİRENİYOR.
