Vakıfların rayiç temelli kira artışları tarihi çarşı esnafını zorluyor
Tarihi çarşılarda Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından uygulanan kira zamları, özellikle son üç yılda TÜFE endeksinin çok üzerinde gerçekleşmesi nedeniyle esnafın gelir dengesini bozuyor. Yapılan düzenlemeler ve rayiç bedel değerlendirmeleri, bazı işletmeleri kapatma veya devretme noktasına getiriyor.
Artış oranları ve esnaf tepkisi
Esnafın aktardığına göre, geçen yıl rayiç bedel adı altında %200 ila %600 oranında artışlar yaşandı. Bu yıl ise dükkânlara bazıları için TÜFE'nin iki katı, bazılarında ise enflasyon oranında zam uygulandığı belirtiliyor. Devletin iş yeri ve konut kiraları için en fazla %37 oranında artış yapılabileceğini açıklamasına rağmen, Edirne Vakıflar Bölge Müdürlüğü'nün bazı kiralara %40 ile %55 arasında zam uyguladığı ifade ediliyor.
KOSGEB desteği ve rayiç bedel etkisi
Esnafın en çok eleştirdiği uygulamalardan biri, KOSGEB destekli kiralamalar. Yeni açılan dükkânlarda ilk iki yıl kiraların devlet tarafından ödendiği, bu nedenle yüksek bedellerle sözleşme yapıldığı ve desteğin bitiminde bu kiraların ödenemez hale geldiği vurgulanıyor. Bu durumun, çarşıdaki mevcut işyerlerine emsal (rayiç) gösterilerek kiraların yukarı çekilmesine yol açtığı belirtiliyor. Sonuç olarak dükkân devirleri ve kapanmaları artıyor.
Yerel temsilcilerin değerlendirmeleri
Ali Paşa Çarşısı Dernek Başkanı Yılmaz Sanış, yaklaşık 5-6 yıldır kira artışları nedeniyle sorun yaşandığını belirtti. Sanış, "Geçtiğimiz yıl yeniden değerlendirme gerekçe gösterilerek, Vakıflar yüzde 200 ila 600 arasında zam yaptı. Normalde sözleşme gereğince takip eden 5 yıl boyunca TÜFE’ye göre artış yapılması gerekirken bu sene bu durum uygulanmadı" dedi. Sanış, satışlardaki azalma ve kötüleşen ekonomik şartlar göz önüne alındığında zam yapılmamasını veya TÜFE oranında artış yapılmasını beklediklerini ifade etti.
Sanış ayrıca rayiç bedellerin belirlenme yöntemine dikkat çekerek, ihaleyle yükselen kira bedellerinin KOSGEB desteği süresince devlet tarafından ödendiğini, desteğin sona ermesiyle esnafın dayanamayarak dükkânı bıraktığını ve bu yüksek bedellerin diğer kiralara emsal gösterildiğini söyledi. "Bırakılan bu yüksek kiralar bize rayiç olarak yansıtılıyor ve kiralar sürekli yukarı çekiliyor. Bu durum esnafın ayakta kalma şansını bitiriyor," diye ekledi.
Esnafın beklentileri ve olası sonuçlar
Ali Paşa Çarşısı esnafından Nuri Yıldırım da kira artışlarının TÜFE oranlarına göre yapılması gerektiğini vurguladı ve mevcut uygulamaların tarihi çarşılardaki esnaf yapısını bozacağı uyarısında bulundu. Esnaf temsilcileri, artan kira yükünün hem bireysel işletmeleri hem de tarihi çarşıların ticari ve kültürel sürdürülebilirliğini olumsuz etkileyebileceğini belirtiyor.
Yetkililer ve esnaf arasındaki bu görüş ayrılığı, tarihi çarşıların kira gelirleri, doluluk oranları ve çarşı dokusunun korunması açısından takip edilmesi gereken bir konu olarak öne çıkıyor.
RAYİÇ BEDELLERİN BELİRLENME YÖNTEMİNE DE DEĞİNEN SANIŞ, DÜKKÂNLAR İHALEYE ÇIKTIĞINDA KİRA BEDELLERİNİN YÜKSELDİĞİNİ, KOSGEB DESTEĞİYLE BU KİRALARIN İKİ YIL DEVLET TARAFINDAN ÖDENDİĞİNİ, ARDINDAN ESNAFIN DAYANAMAYARAK DÜKKÂNI BIRAKTIĞINI SÖYLEDİ.
