Uluslararası Sıfır Atık Forumu'nda BM kuruluşlarının Türkiye'deki rolü tartışıldı
İstanbul'da düzenlenen Uluslararası Sıfır Atık Forumu kapsamında, Birleşmiş Milletler (BM) kuruluşlarının Türkiye'de sıfır atık yaklaşımını ulusal stratejilere ve yerel uygulamalara nasıl entegre edebileceği masaya yatırıldı. Etkinlik, Sıfır Atık Vakfı tarafından Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Tarım ve Orman Bakanlığı, UNEP ve UN-Habitat işbirliğiyle gerçekleştirildi.
Panel ve katılımcılar
"BM Türkiye'den Bakış: Sıfır Atık Girişimleri ve Kapsayıcı, Sürdürülebilir Kalkınma" başlıklı panelin moderatörlüğünü BM Türkiye Mukim Koordinatörlüğü Ofisi Başkanı Tom Delrue üstlendi. Panelde konuşan isimler şunlardı: FAO Türkiye Temsilci Yardımcısı Ayşegül Selışık, UNHCR Türkiye Temsilcisi Angela Li Rosi, UNFPA Türkiye Temsilcisi Mariam A. Khan, UNIDO Türkiye Temsilcisi Süleyman Yılmaz, WFP Türkiye Ülke Direktörü Stephen Cahill ve UNDP Türkiye Mukim Temsilci Yardımcısı Miodrag Dragisic.
Gıda kaybı ve gıda israfı ayrımı
FAO temsilcisi Ayşegül Selışık, gıda kaybı ile gıda israfı terimlerinin sık karıştırıldığına dikkat çekti. Selışık, gıda kaybının ürünlerin tarladan hasat edilip markete ulaşana kadar geçen süreçte kullanılamaz hale gelmesi; gıda israfının ise hastaneler, oteller ve evlerde ortaya çıktığını açıkladı. 2022 verilerine göre 1,05 milyar ton gıdanın israf edildiğini ve bunun 621 milyon tonunun evlerden kaynaklandığını vurguladı.
İnsani yardım, inovasyon ve döngüsel yaklaşımlar
UNHCR temsilcisi Angela Li Rosi, kurumlarının 2030'a kadar karbon emisyonlarını %30 azaltma hedefini paylaştı ve geri dönüştürülmüş plastik ile biyolojik çözünebilen ambalaj kullanımına geçtiklerini belirtti. Rosi, mülteci ve Türk kadınların kurduğu kooperatiflerin tekstil atıklarını yeniden kullanılabilir ürünlere dönüştürdüğünü örnekleyerek, "Sıfır atık, insani yardım ile sürdürülebilir kalkınma arasında bir köprüdür." ifadesini kullandı.
Cinsiyet ve çevresel etki
UNFPA temsilcisi Mariam A. Khan, çevresel sorunlardan en çok kadınlar ve çocukların etkilendiğini vurguladı. Khan, kadın sağlığı ve hijyenin çevre politikalarıyla doğrudan ilişkili olduğunu belirterek, adet döneminde temiz su ve hijyen ürünlerine erişemeyen kadın ve kız çocuklarının eğitim ve sosyal hayata katılımının kısıtlandığına dikkat çekti. Ayrıca hızlı moda uygulamalarının kadınlar üzerindeki ekonomik ve sosyal baskıyı artırdığını ifade etti.
Atık yönetiminin ekonomik boyutu
UNIDO Türkiye Temsilcisi Süleyman Yılmaz, atık yönetiminin öncelikli hedefinin atık önleme olduğunu; ancak yönetim süreçlerinin de ülkeye ekonomik değer kazandıran bir sistem haline gelebileceğini söyledi. Yılmaz, özellikle bilgisayar, telefon ve tablet gibi elektronik atıklarda bulunan altın ve bakır gibi metallerin tekrar kullanılmasının önemine dikkat çekti: "Atık yönetimi bizim için ekonomik bir değer ve varlık."
WFP uygulamaları ve lojistik
WFP Türkiye Ülke Direktörü Stephen Cahill, 2024'te dünya çapında 120 milyon insana gıda sağladıklarını belirtti. Cahill, insani yardım sağlarken aynı zamanda gıda ayak izini azaltma dengesini kurmaya çalıştıklarını; lojistik alanda ise boş dönüşlerde kullanılan torbaların geri getirilip geri dönüştürülerek tekrar kullanılmasının uygulamalarından örnek verdi.
UNDP hedefleri ve Türkiye değerlendirmesi
UNDP Türkiye Mukim Temsilci Yardımcısı Miodrag Dragisic, göçmenler ve ev sahibi toplulukların çevresel sorunlardan ortak şekilde etkilendiğini belirterek, kurumun dört öncelikli alanını sıraladı: çevresel sağlık risklerini azaltmak, istihdam olanakları yaratmak, yerel yönetimlerle kalkınmayı desteklemek ve ayrımcılıkla mücadele etmek. Dragisic, UNDP olarak ülkelerin "2030'larda sıfır emisyona ulaşmalarını" hedeflediklerini ifade ederek, "Türkiye sıfır atık ve inovasyonu doğru şekilde kullanma açısından bölgesel bir şampiyon." değerlendirmesinde bulundu.
Forum, BM kuruluşlarının Türkiye'deki politika ve uygulamalar üzerinden sıfır atık ve döngüsel ekonomi yaklaşımlarını nasıl güçlendirebileceğine dair somut örnekler ve iş birlikleri sundu. Panelde öne çıkan nokta, atık yönetiminin teknik bir sorun olmanın ötesinde ekonomik, toplumsal ve cinsiyete duyarlı boyutları olduğuydu.
Sıfır Atık Vakfınca Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Tarım ve Orman Bakanlığı, BM Çevre Programı (UNEP) ve BM İnsan Yerleşimleri Programı (UN-Habitat) işbirliğiyle düzenlenen forumda, "BM Türkiye'den Bakış: Sıfır Atık Girişimleri ve Kapsayıcı, Sürdürülebilir Kalkınma" paneli düzenlendi. Moderatörlüğünü BM Türkiye Mukim Koordinatörlüğü Ofisi Başkanı Tom Delrue'nun (solda) üstlendiği panelde, BM Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) Türkiye Temsilci Yardımcısı Ayşegül Selışık (sol 2) , BM Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR) Türkiye Temsilcisi Angela Li Rosi (sol 3), BM Nüfus Fonu (UNFPA) Türkiye Temsilcisi Mariam A. Khan (ortada), BM Sınai Kalkınma Örgütü (UNIDO) Türkiye Temsilcisi Süleyman Yılmaz (sağ 3), BM Dünya Gıda Programı (WFP) Türkiye Ülke Direktörü Stephen Cahill (sağ 2), BM Kalkınma Programı (UNDP) Türkiye Mukim Temsilci Yardımcısı Miodrag Dragisic (sağda) konuşmacı olarak yer aldı.
