TÜRKİYE'NİN CARİ İŞLEMLER DENGESİ AĞUSTOS AYINDA YÜKSELEN İSTİKRARLA ÖNE ÇIKTI
Türkiye'nin ödemeler dengesi, Ağustos ayında ekonomik faaliyetlerde görülen değişimlerle birlikte yakından takip ediliyor. Cari işlemler açığı, geçen yılın ağustos ayına göre büyük bir düşüş göstererek 2,8 milyar dolardan 619 milyon dolara geriledi. Ayrıca, bu yılın temmuz ayına kıyasla yaşanan yüzde 88,8'lik aylık düşüş, ekonominin istikrarlı bir seyir izlediğini gösterdi.
Altın ve enerji hariç cari işlemler hesabı, 6,1 milyar dolarlık fazla ile yılın en yüksek seviyesine ulaştı. Bu durum, ekonomideki dengenin artan bir istikrar göstergesi olarak yorumlandı. Ağustos ayı itibarıyla 12 aylık cari işlemler açığı da 59,1 milyar dolardan 57 milyar dolara gerileyerek ekonominin genelinde olumlu bir tablo çizdi.
Altın ve enerji hariç cari işlemler hesabında ise son 12 aylık dönemde 37,5 milyar dolarlık fazla verilmesi, ekonominin güçlü bir performans sergilediğini gösterdi. Bu durum, Türkiye'nin ekonomik görünümüne ilişkin genel anlamda olumlu beklentilerin oluşmasına katkı sağladı.
CARİ İŞLEMLER HESABINDA AYLIK 5,5 MİLYAR DOLAR AÇIK GERÇEKLEŞTİ
Türkiye'nin Ağustos ayı ekonomik verileri, cari işlemler hesabı ve dış ticaret dengesi açısından önemli gelişmelere ev sahipliği yaptı. Ağustos ayında cari işlemler hesabı, 619 milyon ABD doları açık verirken, altın ve enerji hariç cari işlemler hesabı 6.149 milyon ABD doları fazla gösterdi.
TÜRKİYE'NİN DIŞ TİCARET AÇIĞI 7,1 MİLYAR DOLAR OLDU
Öte yandan, aynı dönemde ödemeler dengesi tanımlı dış ticaret açığı 7,1 milyar ABD doları olarak kaydedildi. Hizmetler dengesindeki girişler 7,2 milyar ABD doları seviyesinde gerçekleşti ve bu kalem altında seyahat gelirlerinden elde edilen net gelirler 5,7 milyar ABD doları olarak hesaplandı.
Ağustos ayında cari fazlanın artmasında, ödemeler dengesi tanımlı dış ticaret açığının aylık yüzde 32,8 ve yıllık yüzde 26,4 azalmasının etkisi büyük oldu. Bu dönemde hizmet ihracatı 11 milyar dolar, seyahat gelirleri ise 6,2 milyar dolar olarak gerçekleşti ve bu rakamlar aylık bazda rekor seviyeye ulaştı. Ayrıca, hizmet ve seyahat gelirleri yıllık bazda sırasıyla 96,8 milyar dolar ve 45,5 milyar dolar ile tüm zamanların en yüksek seviyelerini gördü.
Bu gelişmeler, Türkiye'nin ekonomik dengelerindeki değişim ve ihracat-perakende ilişkisindeki dinamikler açısından önemli ipuçları sunuyor.
RESMİ REZERVLERDE 5.134 MİLYON ABD DOLARI ARTIŞ ELDE EDİLDİ
Ağustos ayında Türkiye'nin finansal hesaplarında dikkate değer gelişmeler yaşandı. Bu dönemde finans hesabının temel kalemlerine dair detaylı bir inceleme yapıldı. Doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net girişler 106 milyon ABD doları, portföy yatırımları ise 880 milyon ABD doları tutarında net giriş gösterdi. Diğer yatırımlar kalemi altında ise 218 milyon dolarlık net giriş kaydedildi. Ancak bu kalemde yaşanan ivme kaybı, ocak ayından bu yana en düşük seviyeye gerileme gösterdi.
Öte yandan, Ağustos ayında rezerv varlıklarında 5,1 milyar dolarlık bir artış görüldü. Bu durum, yılın ilk 8 ayında kaydedilen toplam düşüşü 18,6 milyar dolar seviyesine geriletirken, net hata noksan kaleminde sermaye girişi 4,6 milyar dolar olarak devam etti.
Bu gelişmeler, Türkiye'nin finansal dengeleri ve küresel piyasalardaki konumuna dair önemli ipuçları sunuyor. Ayrıca, ülkenin dış yatırım ilişkileri ve rezerv varlıklarındaki değişimler, ekonomik istikrar ve yönetim politikalarının etkisini yansıtıyor.
4. ÇEYREK İHRACAT BEKLENTİ ENDEKSİNDE 4,5 PUANLIK ARTIŞ GERÇEKLEŞTİ
Son dönemde yapılan Dış Ticaret Beklenti Anketi, 04-19 Eylül 2023 tarihleri arasında gerçekleşen sonuçlarını açıkladı. Buna göre, 2023 yılının 4. çeyreğinde İhracat Beklenti Endeksi bir önceki çeyreğe göre 4,5 puan artışla 114 seviyesine yükseldi. Bu artışta, "gelecek 3 aya ilişkin ihracat beklentisi," "ihracat sipariş beklentisi," ve "şu anda kayıtlı ihracat sipariş düzeyi" sorularının etkisi olumlu yönde belirginleşti. Ancak son 3 aydaki ihracat sipariş düzeyine yönelik değerlendirmeler ise azalış yönünde etki gösterdi.
Öte yandan, İthalat Beklenti Endeksi bir önceki çeyreğe göre 16 puan artarak 121,3 seviyesine yükseldi. Bu artışta, "gelecek 3 aya ilişkin ithalat beklentisi," "ithalat birim fiyatı beklentisi," ve "son 3 aydaki ithalat sipariş düzeyi" sorularına yönelik olumlu değerlendirmeler etkili oldu. Fakat "şu anda kayıtlı ithalat sipariş düzeyi" sorusuna yönelik değerlendirmeler, endeksi azalış yönünde etkiledi.
Bu anket sonuçları, dış ticaretin önümüzdeki dönemdeki beklentileri ve yönelimlerine dair genel bir öngörü sunmaktadır. İhracat ve ithalat beklentilerindeki artışlar, ekonomik faaliyetlerdeki potansiyel büyüme ve dış ticaretin genel sağlığı hakkında önemli bilgiler sunmaktadır.
DIŞ TİCARET HADDİ 12,6 PUAN ARTIŞ GÖSTEREREK 86,8 OLDU
Ağustos ayına ilişkin dış ticaret endeksleri, ihracat birim değer endeksi ve ithalat birim değer endeksi arasında dikkate değer farklılıklar gösterdi. İhracat birim değer endeksinde bir önceki yılın aynı ayına göre %1,8'lik bir artış gözlemlenirken, ithalat birim değer endeksi ise %16,1 oranında azaldı. Bu durum, dış ticaretin yapısal dinamiklerindeki değişimler ve uluslararası ticaretin genel seyri hakkında önemli ipuçları sunmaktadır.
Ayrıca, ihracat birim değer endeksinin ithalat birim değer endeksine oranı olarak hesaplanan dış ticaret haddi, 2022 yılı Ağustos ayında 74,2 seviyesindeyken, 2023 yılı Ağustos ayında 12,6 puanlık bir artışla 86,8'e yükseldi. Bu artış, ülkenin dış ticaret dengesindeki belirleyici unsurlar arasında dikkate değer bir değişikliğe işaret etmektedir. İhracat ve ithalat arasındaki bu dengenin genel seyri, ekonominin sağlığı ve uluslararası ticaretin genel performansı hakkında kapsamlı bir perspektif sunmaktadır.
İMALAT SANAYİ İHRACAT BİRİM DEĞER ENDEKSİNDE %0,8 ARTIŞ GERÇEKLEŞTİ
Ağustos ayına ilişkin dış ticaret verileri, ihracat ve ithalat birim değer endekslerinde sektörel bazda çeşitli değişimlerin yaşandığını gösteriyor. Gıda, içecek ve tütün kategorilerinde ihracat birim değer endeksi bir önceki yılın aynı dönemine göre %1,2 azalırken, ithalat birim değer endeksinde %10,7'lik bir düşüş kaydedildi. Ham maddeler (yakıt hariç) ihracat birim değer endeksi %16 artarken, ithalat birim değer endeksinde %16,3'lük bir düşüş yaşandı. Yakıt kategorisinde ise ihracat birim değer endeksi %19,9 azalırken, ithalat birim değer endeksinde %46,1 oranında bir düşüş gözlendi. İmalat sanayi kapsamında, gıda, içecek ve tütün hariç ihracat birim değer endeksi %0,8 artarken, ithalat birim değer endeksi %4,4 oranında azaldı. Bu veriler, dış ticaretin farklı sektörler arasında farklı seyirler izlediğini ve bu sektörel farklılıkların dış ticaret dengelerine etki ettiğini göstermektedir.
İHRACAT MİKTAR ENDEKSİ %3,4 ARTTI
Ağustos ayı miktar endekslerine göre ihracat ve ithalat miktarlarında sektörel bazda değişimler gözlemlenmiştir. Gıda, içecek ve tütün kategorilerinde ihracat miktar endeksi bir önceki yılın aynı dönemine göre %9,4 artarken, ithalat miktar endeksi %1,1 artış göstermiştir. Tütün hariç imalat sanayi kapsamında ise ihracat miktar endeksi %11,5 oranında artış gösterirken, ithalat miktar endeksi %3,4 artmıştır. Ham yakıtlarda ihracat miktar endeksi %28,3 artış gösterirken, ithalat miktar endeksi %13,2 artmıştır. İmalat sanayi kategorisinde ise gıda, içecek ve tütün hariç ihracat miktar endeksi %0,3 artarken, ithalat miktar endeksi %7,2 oranında azalış göstermiştir. Bu veriler, Ağustos ayında miktar bazlı dış ticaret hareketlerinde sektörel farklılıkların belirgin olduğunu ve bu farklılıkların dış ticaret dengelerine etkide bulunduğunu göstermektedir.
BİST 100 ENDEKSİ AYLIK VE YILLIK DEĞERLENDİRMEDE EN YÜKSEK REEL GETİRİYİ SAĞLADI
Son finansal yatırım verilerine göre, Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) ile indirgendiğinde en yüksek aylık reel getiriyi BİST 100 endeksi %1,81 ile elde etti. Diğer yatırım araçlarına bakıldığında mevduat faizi (brüt) %2,96, Amerikan Doları %4,41, külçe altın %4,83, Euro %6,41 ve Devlet İç Borçlanma Senetleri (DİBS) %12,59 oranlarında yatırımcısını zarara uğrattı.
Yıllık bazda ise TÜFE'ye göre Amerikan Doları %8,73, mevduat faizi %28,42 ve DİBS %48,24 oranlarında yatırımcısını reel anlamda zarara uğratırken, BİST 100 Endeksi %51,04 ve külçe altın %4,02 oranlarında yatırımcısına reel getiri sağladı. Bu veriler, yatırımcıların mevcut finansal piyasalarda enflasyonun etkisini dikkate alması gerektiğini ve potansiyel yatırım kararlarına dikkatli bir yaklaşım sergilemeleri gerektiğini göstermektedir.
SANAYİ ÜRETİMİNDE YILLIK %3,1'LİK ARTIŞ
Sanayi üretim endeksi, 2023 yılı Ağustos ayında bir önceki aya göre %0,8'lik bir düşüş yaşarken, bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla %3,1'lik bir artış kaydetti. Madencilik ve taş ocakçılığı sektörü endeksi aylık bazda %0,2 ve yıllık bazda %5,1 artarak olumlu bir performans sergiledi. Elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektörü endeksi ise aylık bazda %2,4, yıllık bazda ise %4,9 artış gösterdi. İmalat sanayi sektörü endeksi ise aylık bazda %1,3'lük bir düşüş yaşadı, ancak yıllık bazda %1,8'lik bir artış kaydetti.
Bu veriler, sanayi sektörünün genelinde istikrarlı bir performansın sürdüğünü göstermektedir. Özellikle elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektöründeki güçlü büyüme, sektörün genelindeki olumlu tabloyu desteklemektedir. Ancak, imalat sanayi sektöründeki aylık düşüş, sektörün bazı alt kollarında yaşanan zorlukları da gözler önüne sermektedir. Sektördeki genel performans, ekonomik koşullar ve tedarik zinciri sorunları gibi faktörlere bağlı olarak değişebilmektedir.
İNŞAAT MALİYET ENDEKSİNDE YILLIK %66,46'LIK ARTIŞ
İnşaat maliyet endeksi, 2023 Ağustos ayında bir önceki aya göre %4,62, bir önceki yılın aynı ayına göre ise oldukça dikkat çekici bir artış olan %66,46 seviyesinde yükseldi. Bu artış, inşaat sektörünün genel maliyet yapısında ciddi değişimlere işaret ediyor.
Endeksin alt kalemlerine göz attığımızda, malzeme endeksinde bir önceki aya göre %5,82, bir önceki yılın aynı ayına göre ise %52,18'lik bir artış yaşandığı görülüyor. Malzeme fiyatlarındaki bu yükseliş, inşaat sektöründe kullanılan temel malzemelerin maliyetlerinde yaşanan belirgin artışları yansıtıyor.
Ayrıca, işçilik endeksinde de önemli bir artış görülüyor. Bu endeks, bir önceki aya göre %1,92, bir önceki yılın aynı ayına göre ise oldukça yüksek bir oranda %113,27 arttı. Bu durum, inşaat sektöründeki işçilik maliyetlerinde yaşanan dikkate değer artışın sektördeki genel maliyet artışına ciddi şekilde katkı sağladığını gösteriyor.
İnşaat sektöründe maliyetlerdeki bu belirgin artışlar, sektörün genel performansı ve projelerin maliyet yönetimi üzerinde önemli etkilere sahip olabilir. Maliyet artışlarının sektördeki projelerin süreçlerini ve karlılık beklentilerini nasıl etkileyeceği, sektör paydaşları tarafından dikkatle takip edilmelidir.
TOPLAM CİRO AYLIK %2,3; YILLIK %69 ARTTI
Ağustos ayında sanayi, inşaat, ticaret ve hizmet sektörlerinin toplamını kapsayan ciro endeksinde dikkate değer bir artış yaşandı. Bu endeks, aylık bazda %2,3; yıllık bazda ise göz kamaştırıcı bir oranda %69,0 artarak yükseldi. Bu büyük artış, ekonominin genelindeki iş hacminin ve aktivitenin belirgin şekilde arttığını gösteriyor.
Sanayi, inşaat, ticaret ve hizmet sektörlerinin toplamında gözlemlenen bu yüksek artış, ekonominin genel büyüme eğilimine işaret etmektedir. Bu sektörlerin toplamındaki ciro endeksindeki bu olumlu ivme, ekonominin genel performansının güçlü olduğunu gösteriyor.
Bu artış, ekonominin farklı sektörlerindeki faaliyetlerin canlılığını yansıtıyor. Özellikle sanayi, inşaat, ticaret ve hizmet sektörlerinin genel performansındaki bu olumlu gelişmeler, ekonominin toparlanma sürecinde olduğuna dair güçlü işaretler sunuyor.
Ancak, ekonominin dengeli bir toparlanma sürecinde olması ve bu sektörlerin genel performansının sürdürülebilirliği, gelecekteki ekonomik politikalar ve küresel ekonomik gelişmelerle yakından ilişkilidir. Bu nedenle, sektör paydaşları ve ekonomi uzmanları, bu olumlu eğilimin korunması ve desteklenmesi için gerekli tedbirlerin alınmasına dikkat etmelidir.
HİZMET CEKTÖRÜNDE CİRO AYLIK %4,6 ARTIŞ GERÇEKLEŞTİ
2023 yılının Ağustos ayında toplam ciro endeksinde gözlemlenen artışın alt detaylarına bakıldığında, farklı sektörlerin performansındaki çarpıcı artışlar dikkat çekiyor. Sanayi sektörü ciro endeksi yıllık bazda %55,5 artış gösterirken, inşaat sektöründe bu artış %106,3'e, ticaret sektöründe %75,8'e ve hizmet sektöründe ise %65,4'e ulaştı. Aylık bazda ise sanayi sektörü ciro endeksinde %2,0, inşaat sektöründe %2,6, ticaret sektöründe %1,9 ve hizmet sektöründe %4,6 oranında artış yaşandı.
Sanayi sektöründeki bu artış, üretim aktivitelerinin ve imalatın canlanmasına işaret ediyor. Aynı şekilde, inşaat sektöründeki büyük sıçrama, inşaat faaliyetlerindeki canlılığın ve projelerdeki artışın bir göstergesi olarak öne çıkıyor.
Ticaret sektöründeki artış, tüketici talebindeki artışın yanı sıra perakende ve toptan ticaret faaliyetlerindeki canlanmanın bir yansıması olarak görülebilir. Hizmet sektöründeki artış ise genellikle ekonomik canlanmanın bir göstergesi olarak kabul edilir, çünkü hizmetler genellikle tüketici talebine paralel olarak hareket eder.
Bu sektörlerdeki canlanmanın, ekonominin genel toparlanma sürecinde olduğuna işaret ettiği düşünülmektedir. Ancak, sektörler arasındaki bu farklı performansların ve artış oranlarının dikkate alınması, ekonominin dengeli bir şekilde büyümesini ve sürdürülebilirliğini sağlamak adına önemli bir göstergedir.
PERAKENDE SATIŞ HACMİNDE AYLIK %4,7 AZALIŞ; YILLIK %17 ARTIŞ GERÇEKLEŞTİ
2023 Ağustos ayı itibariyle sabit fiyatlarla perakende satış hacmindeki artış, bir önceki yılın aynı dönemine göre %17,2 olarak gerçekleşti. Ancak, bir önceki aya göre %4,7'lik bir azalış gözlemlendi. Bu durum, perakende sektöründe yıllık bazda sağlanan ivme ile birlikte aylık bazda bir durgunluğun olduğunu göstermektedir.
Ayrıca, Ağustos ayında gıda, içecek ve tütün satışlarında %0,1'lik bir artış görülürken, gıda dışı satışlar (otomotiv yakıtı hariç) %5,6 oranında arttı. Bu artışlar, tüketicilerin gıda ve temel ihtiyaç maddelerine olan taleplerinin devam ettiğini ve genel perakende sektöründe bir canlanmanın olduğunu göstermektedir.
Bununla birlikte, otomotiv ve yakıt satışlarındaki %9,0'lık azalış, otomotiv endüstrisinde ve enerji sektöründe belirli faktörlerin etkisiyle talep düşüşünün yaşandığını göstermektedir. Bu durum, özellikle yakıt fiyatlarındaki dalgalanmaların ve belirli araç modellerine yönelik talep değişikliklerinin bir sonucu olabilir.
Genel olarak, perakende satış hacmindeki artışlar ve azalışlar, ekonominin belirli sektörlerindeki gelişmelere işaret eder. Bu veriler, tüketici harcamalarının ekonomik büyüme ve istikrar üzerindeki etkilerini anlamamıza yardımcı olur.
PERAKENDE CİRODA AYLIK %4,5; YILLIK %87,5 ARTIŞ GERÇEKLEŞTİ
2023 Ağustos ayı itibariyle cari fiyatlarla perakende cironun bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla %87,5 arttığı gözlemlendi. Ayrıca, bir önceki aya göre de %4,5'lik bir artış kaydedildi. Bu durum, perakende sektöründe genel bir ivme kazandığını ve tüketici harcamalarındaki artışın devam ettiğini göstermektedir.
Ağustos ayında gıda, içecek ve tütün satışları yıllık bazda %89,9 artarken, gıda dışı satışlar (otomotiv yakıtı hariç) %98,1 artış gösterdi. Aynı dönemde otomotiv yakıtı satışları ise %58,5 oranında arttı. Aylık bazda ise bu artışlar sırasıyla %7, %1,2 ve %13 olarak gerçekleşti. Bu artışlar, tüketicilerin genel tüketim alışkanlıklarında ve perakende sektöründeki talepte belirgin bir iyileşme olduğunu göstermektedir.
Bu veriler, ekonomik aktivitede artış gösteren bir trendi yansıtmakta olup tüketicilerin harcama eğilimlerini ve alım gücündeki değişimleri gösteren önemli göstergelerdir. Bununla birlikte, cari fiyatlarla perakende cirodaki artışlar, ekonominin genel sağlığı ve tüketicilerin güven seviyeleri hakkında bilgi sağlayarak ekonomik büyümeye dair bir görünüm sunmaktadır.
