Türkiye’de manda popülasyonu azalıyor: Samsun merkezli düşüş ve ekonomik etkileri
Ondokuz Mayıs Üniversitesi (OMÜ) Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Bakiye Kılıç Topuz, dünya genelinde manda popülasyonu ve manda sütü üretiminde artışlar yaşanmasına karşın Türkiye'de son 30 yılda ciddi bir düşüş gözlendiğini belirtti. Topuz, yapılan analizler sonucunda manda popülasyonunun ciddi bir tehdit altında olduğunu vurguladı.
Veriler ve değerlendirme
Topuz'un değerlendirmesine göre, son 30 yıllık dönemde dünyada manda popülasyonu %34 artarken, Türkiye'de %53 azalmadünyada manda popülasyonunun en hızlı azaldığı ülke konumunda olduğu ifade edildi.
Topuz, çalışmaları hakkında şunları aktardı: "Dünyada manda popülasyonu yüzde 34 oranında artarken, Türkiye’de bu oran yüzde 53 azalmıştır. Yaptığımız analizler sonucunda manda popülasyonunun ciddi bir tehdit altında olduğunu söyleyebiliriz."
Samsun'daki dağılım ve projeler
Türkiye’deki manda varlığının önemli bir bölümünün Samsun’da yoğunlaştığına dikkat çekildi. Türkiye genelinde yaklaşık 162 bin manda bulunduğu, bunların 80 bininin süt mandası olduğu ve toplam hayvan varlığı içinde %12%60'ının Bafra ve 19 Mayıs ilçelerinde yoğunlaştığı kaydedildi. Topuz, "Biz de projelerimizi bu popülasyon üzerinden yürütüyoruz" dedi.
Manda sütü üretimi ve ekonomik değer
Topuz, Türkiye’nin manda sütü üretimindeki dünya payının çok düşük olduğunu belirtti: Türkiye’nin manda sütü üretimindeki payı %0,04 seviyesinde. İtalya ile manda sayılarının benzer olduğuna dikkat çekilerek, İtalya'nın öne çıkmasının mozzarella gibi dünyaca tanınmış manda sütü ürünlerine bağlandığı ifade edildi. Topuz, bu noktada nicelikten çok niteliğin ön plana çıkarılması ve markalaşma ile az sayıdaki üretimin de değer kazanabileceğini vurguladı.
Ekonomik verilerde, Türkiye’de manda sütü üretim değerinin yalnızca çiğ süt olarak 3,4 milyar TL ile 6,5 milyar TL arasında değiştiği; süt işlenerek tereyağı, kaymak ve yoğurt gibi ürünlere dönüştürüldüğünde ekonomik değerin 3-4 kat artabildiği ifade edildi. Samsun özelinde ise 19 bin 495 manda bulunduğu ve bunların 11 bininin süt mandası olduğu, Samsun'da manda sütü üretiminin ekonomik değerinin 475 milyon TL ile 900 milyon TL arasında değiştiği belirtildi.
Mandacılığın avantajları
Doç. Dr. Topuz, mandacılığın maliyet ve çevresel açıdan avantajlarını da sıraladı: Mandacılıkta maliyetlerin diğer hayvancılık faaliyetlerine göre daha düşük olduğu, mandaların hastalıklara karşı daha dirençli olduğu ve iklim değişikliğine uyum kapasitelerinin yüksek olduğu ifade edildi. Ayrıca manda sütünün insan sağlığı açısından sığır sütüne göre bazı avantajlara sahip olduğu; protein oranının daha yüksek, kolesterol oranının daha düşük ve mineral madde içeriğinin daha fazla olduğu, manda etinin ise sığır etine göre daha düşük kalori değerine sahip olduğu vurgulandı.
Topuz’un değerlendirmeleri, manda varlığının korunması, üretimin nitelik kazanması ve markalaşma yoluyla ekonomik değerinin artırılmasının önemini ortaya koyuyor.
ÖĞRETİM ÜYESİ DOÇ. DR. BAKİYE KILIÇ TOPUZ
