Araştırmanın genel bulguları
TÜİK tarafından, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı adına TÜBİTAK 1007 programı kapsamında Marmara Üniversitesi işbirliğiyle hazırlanan ve ilk defa yayımlanan 2024 "Türkiye Kadına Yönelik Şiddet Araştırması" sonuçları açıklandı. Araştırma, yaşamın herhangi bir döneminde ve son 12 ayı kapsayacak şekilde bir dizi şiddet türünü değerlendirdi.
Yaşamının herhangi bir döneminde kadınların %28,2'si psikolojik, %18,3'ü ekonomik ve %12,8'i fiziksel şiddete maruz kaldı.
Yaş, medeni durum ve eğitim bazlı bulgular
Yaşam boyu fiziksel şiddet en fazla %14,7 ile 35-44 yaş grubunda görüldü. Bunu %14,3 ile 45-59 ve %11,9 ile 25-34 yaş grupları izledi. Psikolojik şiddete maruz kalma oranı en yüksek olan grup ise boşanmış kadınlardı.
Medeni durum bazında boşanan kadınların oranları dikkat çekiyor: %62,1 psikolojik, %42,5 ekonomik ve %41,5 fiziksel şiddet bildirilirken; evli kadınlarda bu oranlar sırasıyla %26,4, %19,9 ve %11,6 oldu. Hiç evlenmeyen kadınlarda ise %25,7 psikolojik, %14,2 dijital şiddet ve %13,4 ısrarlı takip oranları öne çıktı.
Eğitim durumuna göre ekonomik şiddet en çok bir okul bitirmeyenlerde %31,8 olarak görülürken, yükseköğretim mezunlarında bu oran %8,9 seviyesindeydi.
İstihdam ve bölgesel dağılım
Psikolojik şiddete maruz kalan kadınların çalıştıkları sektörlere göre dağılımında %34'ü özel sektörde, %31,9'u kamu sektöründe çalışıyordu. Ekonomik şiddette ise %21,1 özel sektör, %10,6 kamu sektörü payına sahipti.
Fiziksel şiddetin coğrafi dağılımında İBBS-1 düzeyine göre en yüksek oran %25,9 ile Kuzeydoğu Anadolu bölgesinde, en düşük oran ise %8,8 ile Ortadoğu Anadolu bölgesinde tespit edildi.
Son 12 aylık dönem
Son 12 ayda kadınların %11,6'sı psikolojik, %3,7'si dijital, %3,2'si ekonomik şiddete, %3,1'i ısrarlı takibe, %2,6'sı fiziksel ve %0,9'u cinsel şiddete maruz kaldı. Bu dönemde şiddet türleri arasında psikolojik şiddet birinci sırada yer aldı, ikinci sırada dijital şiddet yer aldı.
Yerleşim yoğunluğuna göre değerlendirmede yoğun kentte yaşayan kadınlarda psikolojik şiddet %12,2, dijital şiddet %4,2; orta yoğun kentte psikolojik şiddet %9,1, dijital %3; kırda ise psikolojik %10,8, ekonomik %3,7 ve fiziksel %2,6 oranları gözlendi.
Yaşa göre son 12 ay verileri
Tüm şiddet türlerinde son 12 ayda en yüksek orana 15-24 yaş grubundaki kadınlar maruz kaldı. Psikolojik şiddet 15,2% ile en çok bu grupta görülürken, dijital şiddet de 7,3% ile aynı yaş grubunda en yüksek düzeydeydi.
Son 12 ayda ekonomik şiddet en çok %5,3 ile bir okul bitirmeyen kadınlarda görüldü; bunu ortaokul (%5,1) ve lise (%3,2) mezunları izledi. Psikolojik şiddetin en düşük oranı %10,2 ile evli kadınlarda tespit edildi.
Uygulayıcılar, nedenler ve paylaşım
Dijital şiddette en sık uygulayıcı yabancı biri (%62,3) olurken, ikinci sırada eş/eski eş/birlikte olduğu kişi (%15,7) yer aldı. Israrlı takipte de birinci sırayı yabancı biri (%39,6), ikinci sırayı eş/eski eş/birlikte olduğu kişi (%32,1) aldı.
Eşi veya birlikte olduğu kişinin uyguladığı fiziksel ve/veya cinsel şiddetin belirtilen nedenleri arasında erkeğin öfke kontrolü (%21,7) ilk sırada, erkeğin yetiştirilme tarzı (%13,3) ikinci, maddi sıkıntı (%13,0) üçüncü sırada yer aldı. Öfke kontrol sorununu neden gösterenlerin %28,3'ü 25-34 yaş grubundaydı.
Şiddeti yaşayan kadınların kimlerle paylaştığı incelendiğinde, en sık %31,8 ile kendi ailesinden bir kadın, sonra %10,2 ile kadın bir arkadaş/tanıdık ve %4,4 ile eşinin ailesinden bir kadın yer aldı. Öte yandan kadınların %47,7'si maruz kaldığı son şiddet davranışını kimseye anlatmadığını bildirdi.
Araştırma kapsamı ve yöntem
Araştırmanın alan uygulaması 18 Kasım 2024-31 Ocak 2025 tarihlerinde Türkiye genelinde TÜİK tarafından yürütüldü. Çalışmada 15-59 yaş grubunda Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı en az bir kadın fert bulunan 22.110 örnek hane tespit edildi ve örnek hanelerde yaşayan 18.275 kadın ile bilgisayar destekli yüz yüze görüşmeler yapıldı.
Örneklem tasarımı İBBS 1. Düzeyde 12 bölge ve TÜİK’in güncel kent-kır sınıflaması dikkate alınarak oluşturuldu. Anket, şiddet deneyimi ve geçmişi, sağlık, çalışma hayatı, ekonomik durum, kurumsal hizmetler ve politikalar hakkında farkındalık gibi konuları içerdi. Araştırma sadece eş/eski eş kaynaklı şiddetle sınırlı kalmayıp, aile üyeleri, sosyal çevre, yabancı kişiler ve diğer uygulayıcıları da kapsayacak şekilde hazırlandı. Dijital şiddet ve son 12 aylık dönemde ısrarlı takip, teknolojik gelişmeler dikkate alınarak ilk kez kapsamda yer aldı.
