Sokak lezzetlerinde artan besin zehirlenmesi riski
Sokak lezzetleri hızlı, ekonomik ve lezzetli seçenekler sunarken, doğru ortamda hazırlanıp saklanmadıklarında ciddi besin zehirlenmelerine yol açabiliyor. Nev Sağlık Grubu Gastroenteroloji Uzmanı Dr. Mustafa Özel, özellikle yaz aylarındaki sıcaklık artışlarının bu riski artırdığını vurguluyor.
Besin zehirlenmesi nedir ve hangi etkenler sık görülür?
Dr. Özel'e göre besin zehirlenmesi, mikroorganizmalar veya toksinlerle kontamine olmuş gıdaların tüketilmesi sonucu ortaya çıkan klinik bir tablodur. En sık rastlanan etkenler arasında Salmonella, Staphylococcus aureus toksinleri, E. Coli, Clostridium perfringens, Norovirüs ve Vibrio türleri yer alıyor (özellikle deniz ürünlerinde).
Kimler daha savunmasız?
Bağışıklık sistemi zayıf olanlar daha ağır seyreder. Dr. Özel, özellikle 5 yaş altı çocuklar, 65 yaş üzeri bireyler, hamileler, kronik hastalığı olanlar ve bağışıklık sistemini baskılayan ilaçları kullananlar için riskin daha yüksek olduğunu belirtiyor.
Sokak satıcılarında riskin başlıca sebepleri
Gıda kaynaklı enfeksiyonların bulaşıcı olduğu, kusma ve dışkı yoluyla mikroorganizmaların çevreye yayılabildiği için kapalı alanlarda da hızlı bulaşma görüldüğüne dikkat çekiliyor. Dr. Özel, sokakta riskin artmasının nedenlerini şu şekilde sıralıyor: uygun olmayan saklama şartları, hijyen eksikliği, denetim yetersizliği ve su kaynaklı riskler. Özellikle et, tavuk ve deniz ürünleri tezgâhlarda uzun süre açıkta kalabiliyor; 5-60C aralığı ise 'tehlikeli sıcaklık bölgesi' olarak tanımlanıyor ve bakterilerin bu aralıkta hızla çoğaldığına işaret ediliyor.
En yüksek riskli sokak lezzetleri
Sokakta satılan bazı ürünler, hazırlama ve saklama koşulları nedeniyle daha yüksek risk taşıyor. Öne çıkanlar şunlar:
Midye dolma ve midye tava: Vibrio ve Salmonella riski yüksek.
Tavuk döner ve et döner: Yetersiz pişirme veya uzun süre sıcaklıkta bekleme zehirlenmeye neden olabilir.
Kokoreç: İç organ temelli kontaminasyon ve hijyen sorunları nedeniyle risk taşıyor.
Kumpir ve garnitürlü ürünler: Mayonez ve salataların oda sıcaklığında beklemesi tehlikeli olabilir.
Balık ekmek ve kızartmalar: Kullanılan yağ ve çapraz bulaşma riski önem taşıyor.
Belirtiler ve ne zaman tıbbi yardım alınmalı?
Belirtiler genellikle 1-72 saat içinde başlıyor. Dr. Özel'e göre sık görülen şikâyetler arasında bulantı, kusma, karın ağrısı, kramp, sulu ishal, ateş ve halsizlik yer alıyor; nadiren kanlı ishal görülebiliyor. Aşağıdaki durumlarda vakit geçirmeden sağlık kuruluşuna başvurulmalı:
24-48 saatten uzun süren kusma veya ishal, kanlı ishal, 38.5C üzeri ateş, aşırı halsizlik, bayılma hissi, dehidratasyon belirtileri (ağız kuruluğu, çökük gözler) ve risk gruplarında herhangi bir belirti.
Basit ama etkili korunma önerileri
Dr. Özel, sokak lezzetlerinden vazgeçemeyenler için pratik önlemler öneriyor: Satıcı seçimine dikkat edin; kalabalık, yüksek sirkülasyonlu tezgâhları tercih edin; hazırlığı gözlemleyin; ekipman ve el hijyenine bakın; sıcak-soğuk zincirine uyun; tezgâhta uzun süre beklemiş yiyeceklerden kaçının. Ayrıca midye, tavuk ve et ürünlerine ekstra özen gösterilmesi, kaynağı belli olmayan midyelerden uzak durulması ve tavuk ile et ürünlerinin tamamen pişirildiğinden emin olunması gerektiği vurgulanıyor.
Sonuç: Sokak lezzetleri ekonomik ve cazip olsa da hijyen ve saklama koşullarına dikkat edilmediğinde ciddi sağlık riskleri doğurabiliyor. Basit önlemlerle bu riskler önemli ölçüde azaltılabilir.
BESİN ZEHİRLENMESİ İLE İLGİLİ AÇIKLAMALARDA BULUNAN NEV SAĞLIK GRUBU GASTROENTEROLOJİ UZMANI DR. MUSTAFA ÖZEL, ÖZELLİKLE YAZ AYLARINDA ARTAN SICAKLIKLARLA BİRLİKTE SOKAK LEZZETLERİNİN BESİN ZEHİRLENMESİ RİSKİNİ ÖNEMLİ ÖLÇÜDE YÜKSELTTİĞİNİ BELİRTEREK VATANDAŞLARI UYARDI.
