Prof. Dr. Nevzat Tarhan: Dijital bağımlılık yeni neslin en büyük tehdidi
Bursa Teknik Üniversitesi tarafından düzenlenen BTÜ Konuşmaları programının bu haftaki konuğu, Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü ve Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan oldu. Mimar Sinan Yerleşkesi Turkuaz Salon’da gerçekleştirilen etkinliğe BTÜ Rektörü Prof. Dr. Naci Çağlar, Yıldırım Kaymakamı Metin Esen, akademisyenler ve öğrenciler katıldı.
Prof. Dr. Tarhan, Prof. Dr. Gazanfer Anlı’nın moderatörlüğünde verdiği "Yapay Zekâ, Sosyal Medya ve Bağımlık Döngüsü" başlıklı konuşmada yapay zekânın psikolojik ve toplumsal etkilerine ilişkin değerlendirmelerde bulundu. Tarhan, yapay zekânın tarihsel kırılmalara benzer bir dönüşüm yarattığını belirterek, "Matbaanın bulunması nasıl tarihi değiştirdiyse yapay zekâ da benzer bir dönüşüm yapacak" ifadelerini kullandı.
"Yapay zekâ bilinçli bir varlık değil"
Prof. Dr. Tarhan, yapay zekânın bilgi kapasitesi yüksek olsa da "bilinçli bir varlık değil" olduğunu vurguladı. Tarhan, yapay zekâya ilişkin şu uyarılarda bulundu: "İnsandan daha fazla şey biliyor olabilir ama bir insan olamaz. Çünkü yapay zekâ bilinçli bir varlık değil. Bu nedenle eğer ona bir anne, baba gibi davranırsanız sizi yönetir; liderlik sizde olursa size hizmet eder."
Tarhan ayrıca, yapay zekânın yanlış kullanımının özellikle ruhsal kırılganlığı olan kişilerde risk oluşturduğunu belirterek, "Onun söylediğini sorgulamadan kabul eden insanlar psikoza sürüklenebilir. Bu nedenle kullanım bilinci şart" uyarısında bulundu.
Ergenlik öncesi için artan risk ve öneriler
Yapay zekâ ve dijital araçların zihinsel olgunluğu tamamlanmamış bireyler üzerindeki etkilerine dikkat çeken Tarhan, "Zihinsel olgunluğu olmayan kişiler, yapay zekâya aşırı bağlandığında halüsinasyon benzeri etkiler yaşayabiliyor" dedi. Özellikle ergenlik öncesi dönem için riskin yüksek olduğuna işaret eden Tarhan, ebeveynlere yönelik önerilerini şu sözlerle paylaştı: "Ekran maruziyeti 13 yaş öncesi için sınırlandırılmalı. Bu nedenle ebeveyn denetimi şart. Haftada bir gün ailece dijital detoks yapılmalı."
Yalnızlık, haz arayışı ve aile yapısındaki değişim
Prof. Dr. Tarhan dijital bağımlılığın madde ve kumar bağımlılıklarıyla benzer beyin mekanizmalarını tetiklediğini belirterek, "Dopamin yani haz arayışı yaşamın merkezine yerleşmiş durumda" değerlendirmesinde bulundu. Hazcılığın artmasının yaşam amacını zayıflattığını, bunun da egoistliği, yalnızlığı, mutsuzluğu ve aile yapısındaki bozulmayı tetiklediğini söyledi.
Yalnızlığın uluslararası kuruluşlarca gelecek için önemli bir toplumsal tehdit olarak tanımlandığını aktaran Tarhan, dünya genelinde aile yapısında gözlenen eğilimleri şöyle paylaştı: "İlk beş yıldaki boşanma oranı her geçen gün yükseliyor. Evlilik dışı doğum oranı artıyor, tek ebeveynli aile sayısı yükseliyor. Bu tablo küresel bir tehdit." Tarhan, kültürel ve psikolojik savunmaya vurgu yaparak, "Kültürümüze ve aile yapımıza sahip çıkmalıyız, bu bilince ulaşmalıyız" dedi.
Yapay zekâ terapist değildir, ancak destekleyici olabilir
Yapay zekâ destekli terapiler konusuna da değinen Tarhan, terapinin özünün yalnızca bilgi yığını olmadığını, asıl etkinliğin "kişinin ihtiyaç duyduğu doğru bilgiyi seçmek" olduğunu söyledi. Tarhan, "Yapay zekâ bilinçli bir varlık değil, muayene edemez, beyin kimyasını değerlendiremez. Bu nedenle yapay zekâ terapist olamaz ama terapistin işini kolaylaştırabilir" ifadeleriyle sınırlamaları ve olası katkıları özetledi.
Programın kapanışı
Soru-cevap bölümüyle devam eden etkinlik, BTÜ Rektörü Prof. Dr. Naci Çağlar’ın Prof. Dr. Nevzat Tarhan’a teşekkür plaketi takdiminin ardından toplu fotoğraf çekimiyle son buldu.
ÜNLÜ PSİKİYATRİST PROF. DR. NEVZAT TARHAN, BTÜ KONUŞMALARI’NDA YAPAY ZEKÂNIN İNSAN PSİKOLOJİSİ VE TOPLUMSAL YAPI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİNE DİKKAT ÇEKTİ. DİJİTAL BAĞIMLILIĞIN AİLE VE TOPLUMU ZAYIFLATTIĞINI VURGULAYAN TARHAN, "YAPAY ZEKÂYI BİLİNÇLİ ŞEKİLDE KULLANMAYI ÖĞRENMELİYİZ" DEDİ.
