Kokarcanın fındıktaki zararları artıyor
Karadeniz Bölgesi'nde Türkiye ekonomisi için stratejik öneme sahip fındık üretiminde, son yıllarda yayılan kahverengi kokarca (brown marmorated stink bug) önemli kayıplara neden oluyor. Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. İsmail Demir salgının özellikle kıyı kesimlerinde yoğunlaştığını ve fındıkta büyük zararlara yol açtığını bildiriyor.
Zarar oranları ve üretici gözlemleri
Prof. Dr. İsmail Demir'e göre, bölgesel yoğunluğun yüksek olduğu alanlarda fındıktaki zarar oranı %70-80 düzeyinde, bazı durumlarda ise %100'e kadar ulaşabiliyor. Demir, kendi yöresinden örnek vererek geçen yıl 300–400 metre rakımdaki bahçelerinde bile fındık bulamadığını, bu yıl ise yoğunluğun geçen yıla göre 20-40 kat arttığını belirtti.
Bu ölçümler üretimde belirgin ekonomik kayıplara işaret ediyor; zarar, yoğunluğun arttığı sahil şeridinde daha yaygın gözlemleniyor. Demir, "Yoğunluğun yüksek olduğu bölgelerde zarar oranı yüzde 70-80’e, hatta zaman zaman yüzde 100’e ulaşabilmektedir" ifadelerini kullandı.
Yayılım, köken ve iklim ilişkisi
KTÜ'lü bilim insanı, kokarcanın Karadeniz sahil şeridi boyunca denize paralel şekilde yayıldığını, böceğin 2017 yılında Batum'dan Türkiye'ye giriş yaptığını ve aynı dönemde İstanbul'da da tespit edildiğini hatırlattı. Demir, Avrupa kaynaklı yayılımda özellikle İtalya'nın etkili olduğunu ve türün buradan ülkemize taşındığını vurguladı.
Böceğin tercih ettiği yaşam alanlarının rakıma bağlı olduğuna dikkat çeken Demir, denize yakın bölgelerde yoğunluğun arttığını, rakım yükseldikçe sayısının azaldığını ve bazı yüksek kesimlerde hiç görülmediğini belirtti. Buna karşın türün geniş bir bitki yelpazesiyle beslenebilmesi kısa sürede yerleşip çoğalmasını kolaylaştırdı.
Doğal düşman yokluğu ve ileriye dönük riskler
Prof. Dr. Demir, istilacı kahverengi kokarcanın Türkiye'de henüz etkili bir doğal düşmanının bulunmadığını aktardı. Demir, "Böceğin doğal düşmanı yoktur. Samuray arısı doğal düşmanlarından biri olsa da istilacı türlerde bu tür doğal düşmanlar genellikle arkadan çok sonra geliyor. Bu böceğin doğal düşmanı hâlen ülkemize ulaşmamıştır" şeklinde konuştu.
Demir ayrıca, böceğin gelecekte daha yüksek rakımlara çıkma olasılığına ilişkin uyarıda bulundu: "Bu, böceğin daha yukarılara çıkmayacağı anlamına gelmez; küresel iklim değişikliğinin etkisiyle gelecekte daha yüksek rakımlara da yayılabilir. Bu durum tüm istilacı böcekler için geçerlidir."
Özetle, Karadeniz sahil şeridinde kahverengi kokarca istilası fındık üretiminde ciddi ekonomik risk oluşturuyor; denize yakın alçak bölgelerde zarar oranları yüksek seyrediyor ve doğal düşman eksikliği ile iklim etkileri durumu daha da karmaşıklaştırıyor.
KOKARCA, EN ÇOK ZARARI FINDIĞA VERDİĞİ BELİRTİLDİ.
