İznik Gölü'nde gerileme ve iddiaların özeti
İznik Gölü, Marmara Bölgesi’nin en büyük ve Türkiye’nin beşinci büyük doğal gölü olarak uzun süredir gerileme göstermektedir. Bölgedeki kuruma sürecine çeşitli etkenler eşlik ederken, gölü besleyen yer altı sularının çevredeki sanayi tesisleri tarafından kullanıldığına yönelik iddialar tartışmayı artırmıştır.
Cargill’e yönelik iddialar ve belediye verileri
Söz konusu iddiaya göre, ABD merkezli Cargill firmasına ücretsiz tahsis edilen 6 yer altı su kuyusu bulunuyor ve bu kuyulardan yılda 1 milyon metreküpten fazla su çekildiği öne sürülüyor. Bursa Büyükşehir Belediyesi BUSKİ’nin hizmet verdiği 3.238.618 kişinin tüketimiyle kıyaslandığında, iddia edilen yıllık çekim miktarı BUSKİ abonelerinin yaklaşık 2 günde tükettiği suya denk geliyor.
Belediye meclis tutanaklarında yer alan rapora göre de Cargill’e ait işletmenin 6 adet yer altı suyu kullanım belgesi bulunduğu, her bir belge için günlük 810 ton ve yıllık 243.000 ton tahsis yapıldığı; toplamda yıllık 1.458.000 metreküp çekim yapılabileceği kaydedilmişti. Bu rakam, iddia edilen "1 milyon metreküp" tutarı ile karşılaştırıldığında farklar göstermektedir.
Cargill’in açıklamaları
Cargill, yerel iddialara karşılık olarak yıllardır "Biz İznik Gölü’nden su çekmiyoruz" açıklamasını yapıyor. Şirketin "Ekonomik Etki Analizi Raporu-2025"inde, 2015–2024 döneminde göl yüzeyinin 1,5 kilometrekare küçüldüğü tespitinin yer aldığı ve azalmanın başlıca nedenleri olarak iklim değişikliğine bağlı buharlaşma, azalan yağış ve verimsiz sulama uygulamaları gösterildiği belirtiliyor. Raporda ayrıca Cargill’in bölgede Su Geri Dönüşüm Projesi uyguladığı ve su kaynaklarının korunmasına katkı sağladığı ifade ediliyor.
Su kullanımı sonrası deşarj ve çevresel kaygılar
İddialara göre Cargill’in Bursa fabrikasında kullanılan yer altı suları arıtıldıktan sonra Karsak Deresi yoluyla Gemlik Körfezine deşarj ediliyor; bunun İznik Gölü’ne doğrudan katkısı olmadığı ve körfezde deniz suyunun sıcaklığını artırarak müsilaj riskini tetikleyebileceği ileri sürülüyor. Bu değerlendirme rapor bazlı olarak aktarılmıştır.
Kamu politikaları ve yetkililerin çalışmaları
Tarım ve Orman Bakanlığı, İznik de dahil olmak üzere pek çok göl için özel planlar hazırlıyor; su hasadı ve geri kazanım uygulamaları için yatırımlar ve kanuni düzenlemeler gündemde. Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı ağustos ayında yaptığı açıklamada, Eğirdir Gölü örneğinde olduğu gibi göl kuruma sorunlarına karşı kapsamlı yatırım ve su takviyesi projelerinin yürütüldüğünü belirtmiştir. Hazırlanan planların Akşehir, Eber, Bafa, Beyşehir, Burdur, İznik, Seyfe ve Sapanca gölleri için de sürdürüldüğü vurgulanmıştır.
Çıkarımlar ve mevcut belirsizlikler
Söz konusu dosyada öne çıkan temel belirsizlikler; yer altı suyu kullanımına ilişkin iddia edilen yıllık miktar ile belediye kayıtlarındaki potansiyel tahsis miktarı arasındaki fark, kullanılan suyun hangi su döngüsü içinde değerlendirildiği ve deşarjın bölgesel çevre üzerindeki etkilerinin ölçülmesine ilişkin şeffaf verilerin eksikliğidir. Hem yerel yönetim raporları hem de şirket beyanları karşılaştırıldığında net bir su bilançosunun oluşturulması gerektiği görülüyor.
Sonuç
İznik Gölü’nün gerilemesi ve çevresel etkilerle ilgili tartışmalar sürerken, vaka kamu kurumlarının raporları, belediye tutanakları ve şirket açıklamaları arasında kalan rakamsal ve yöntemsel farklılıklara işaret ediyor. Konunun sağlıklı değerlendirilebilmesi için bağımsız veri paylaşımı, izleme ve şeffaf su bilançosu çalışmalarına ihtiyaç olduğu belirtilmektedir.
TÜRKİYE'NİN EN ÖNEMLİ GÖLLERİ ARASINDA YER ALAN İZNİK GÖLÜ, GİDEREK KÜÇÜLÜRKEN, ABD'Lİ CARGİLL FİRMASININ GÖLÜ BESLEYEN YERALTI SULARINDAN YILDA 1 MİLYON METREKÜPTEN FAZLA SU ÇEKMESİ SORUNU DAHA DA BÜYÜTÜYOR.
