İran ve Rusya, Avrupa'nın 'snapback' yetkisini reddetti
İran Dışişleri Bakanı Abbas Erakçi ile Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov arasında yapılan telefon görüşmesinde, Avrupa taraflarının İran'a Birleşmiş Milletler yaptırımlarını yeniden yürürlüğe koyma olanağı tanıyan "snapback" mekanizmasının işletilmesine ilişkin itirazlar ele alındı.
Görüşmede vurgulanan noktalar
IRNA'nın aktardığı görüşmede iki bakan, nükleer anlaşmanın Avrupalı tarafları olan İngiltere, Fransa ve Almanya'nın nükleer anlaşma kapsamındaki yükümlülüklerini yerine getirmediğini belirtti. Ayrıca bu ülkelerin, ABD'nin İran'ın nükleer tesislerine saldırıya destek vermesi nedeniyle 2015'teki nükleer anlaşmayı destekleyen 2231 sayılı kararı ihlal ettiklerini öne sürerek, bu durumun 'snapback' mekanizmasını işletmek için hukuki ve ahlaki dayanak oluşturmadığı görüşünü paylaştılar.
Hukuki ve diplomatik çerçeve
Taraflar, 2231 sayılı karar kapsamında yer alan mekanizmanın uygulanmasına ilişkin tartışmaların, BM Güvenlik Konseyi (BMGK) ve ilgili tarafların yorumlarına bağlı olduğunu belirtti. Erakçi, snapback içeren kararın yürürlükten kalkacağı tarihin uzatılmasına ilişkin önerinin BMGK'nın yetki alanında olduğunu ifade etti. Ayrıca iki bakan, İran ile Rusya arasındaki istişare ve etkileşimlerin sürdürüleceğinin altını çizdi.
Arka plan
14 Temmuz 2015'te İran ile BM Güvenlik Konseyi'nin beş daimi üyesi ve Almanya arasında varılan anlaşma, yaptırımların kaldırılması karşılığında İran'ın nükleer faaliyetlerini sınırlamayı öngörüyordu. ABD, 2018'de anlaşmadan tek taraflı çekilerek yaptırımları yeniden yürürlüğe koymuş; İran ise Avrupalı taraflardan bu yaptırımları telafi edecek adımlar atmasını talep etmişti. Avrupalı taraflar ise talebi karşılama konusunda yeterli adım atamamış; bunun üzerine İran, anlaşmadaki taahhütlerini kademeli olarak durdurmuş ve zenginleştirme faaliyetlerinde artışa gitmişti.
Gelecek takvim
Haberde belirtilene göre, snapback mekanizmasının uygulanmasına ilişkin sürecin hayata geçirilme sınırının 18 Ekim'de sona ereceği kaydedildi. Ayrıca İran ile İngiltere, Fransa ve Almanya arasında 25 Temmuz'da İstanbul'da dışişleri bakan yardımcıları düzeyinde bir toplantı yapıldığı; tarafların görüşmeleri sürdürme konusunda mutabık kaldığı ve yeni bir toplantının 26 Ağustos'ta yapılmasının planlandığı bilgisi de yer aldı.
Olası sonuçlar
İranlı yetkililerin, BMGK tarafından yaptırımların geri getirilmesi halinde Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması (NPT)'yi gözden geçirme tehdidi, diplomatik tansiyonun artabileceğine işaret ediyor. Erakçi ve Lavrov görüşmesinde, iki ülkenin ortak duruşunun hem hukuki hem de siyasi zeminde kullanılması gerektiği vurgulandı.
