İran'daki Afgan Göçmenlerin Sınır Dışı Edilmesi
Birleşmiş Milletler Uluslararası Göç Örgütü (IOM), 30 Haziran 2023'te yayımladığı raporda, 1 Ocak 2023'ten bu yana İran’dan ülkelerine dönen Afgan sayısının 700 bini aştığını bildirdi. Bu durum, İran'da özellikle İsrail’in gerçekleştirdiği saldırılar sonrasında düzensiz göçmenlerin sınır dışı edilmesi sürecinin hız kazanmasıyla bağlantılı.
Afgan Mültecilerin Tarihsel Arka Planı
Sovyetler Birliği'nin 1979’da Afganistan’ı işgaliyle başlayan mülteci akını, ABD’nin işgali ve ülke içindeki istikrarsızlıklar sonucunda 46 yıl boyunca devam etti. İran, şu anda yaklaşık 6 milyon Afgan mülteciye ev sahipliği yapıyor, ancak bunların 2 milyonu yasal olmayan bir şekilde ülkede ikamet ediyor.
İran’ın Yeni Sınır Dışı Politikaları
2023 yılı itibarıyla, İran hükümeti düzensiz göçmenlere yönelik politikalarını sıkılaştırmış durumda. Ülkenin doğu sınırlarında yaklaşık 900 kilometre uzunluğunda surlar inşa edilmekte, ayrıca bu yıl içinde 450 bin izinsiz göçmen sınır dışı edildi. Ancak, bazı eski Afgan göçmenlerin geri döndüğü de doğrulandı. İçişleri Bakanı Ahmed Vahidi, “Geri gönderilenlerin tekrar ülkeye dönmesini engellemek için daha güçlü bir mekanizmaya ihtiyaç var,” şeklinde açıklamalarda bulundu.
Düzenli ve Düzensiz Göçmenlerin Durumu
İran İstatistik Kurumu verilerine göre, yıl içinde 700 bine yakın Afgan, ülkelerine dönüş yaptı. Haziran ayında tamamlanan sınır dışı işlemlerinin çoğu, kimlik belgesi olmayan kişileri kapsıyordu ve bu kişilerin %99'unun belgesiz olduğu saptandı.
Güvenlik Endişeleri ve Sınır Dışı Uygulamaları
İranlı yetkililer, düzensiz göçmenlerin varlığının güvenlik sorunlarına yol açtığını ve “bazı Afganların İsrail’in saldırıları sırasında kaos oluşturma planının bir parçası olarak İran'a girdiğini” belirtiyor. İçişleri Bakanı İskender Mumini, “Yasa dışı yollarla ülkeye giriş yapanların sınır dışı edilmesi önceliklerimiz arasında,” şeklinde açıklamalar yaptı.
Toplumsal Tepkiler ve Eleştiriler
Ancak bu durum, bazı insan hakları aktivistleri tarafından eleştiriliyor. Yaklaşık 1,300 aktivist, kitlesel sınır dışı uygulamalarının göçmenler arasında ayrımcılığa yol açabileceğine dair mektup yazdı. İran Meclisi İçişleri Komisyonu Sözcüsü Veliyullah Beyati de, ülkedeki izinsiz göçmen sayısının “kabul edilemez” olduğunu vurguladı.
Sonuç
İran, düzensiz göçmenlerin sınır dışı edilmesi konusunda kararlılığını sürdürürken, bu süreçte etnik ayrımcılık ve insan hakları ihlalleri yönündeki endişeler de artıyor. Göçmenlerin karşı karşıya kaldığı zorlukların tespiti ve çözümü için uluslararası toplumun konuya dikkat etmesi gerekiyor.
