IMF'nin bulguları ve raporun kapsamı
Uluslararası Para Fonu (IMF), Küresel Finansal İstikrar Raporu'nun analitik bölümü "Küresel Döviz Piyasasında Risk ve Dayanıklılık" ile eş zamanlı yayımlanan blog yazısında döviz piyasasındaki kırılganlıkların altını çizdi. Raporda döviz piyasasının günde yaklaşık 10 trilyon dolar el değiştiren, dünyanın en büyük ve en likit piyasa olduğu, küresel ticaret ve finansın temeli olduğu hatırlatıldı.
Belirsizlik döviz piyasalarında ne yapıyor?
IMF, artan küresel finansal veya ekonomik belirsizliğin genellikle yatırımcıların risk iştahını azalttığını ve güvenli liman varlıklara olan talebi artırdığını; bunun sonucunda döviz piyasalarında oynaklık ve likidite baskılarının güçlendiğini belirtti. Bu mekanizma piyasayı makroekonomik gelişmelere ve politika değişimlerine karşı daha hassas hale getiriyor.
Etkiler gelişmekte olan ülke para birimlerinde daha belirgin
Yazıda, finansal belirsizlikte keskin bir artışın ardından ABD dışı yerleşiklerin dolar alımlarında yükseliş görüldüğü, bu talep artışının özellikle banka dışı finansal kuruluşlar arasında güçlü olduğuna dikkat çekildi. Normal dönemde bu kuruluşların piyasa likiditesini desteklediği; ancak stres dönemlerinde aynı faaliyetlerin piyasa kırılganlığını artırabileceği vurgulandı.
Bu çerçevede döviz kurlarında sert dalgalanmalar, alış-satış farklarının genişlemesi ile yabancı finansman ve hedging maliyetlerinde yükseliş gözlemleniyor. IMF, bu etkinin özellikle gelişmekte olan ülke para birimlerinde daha belirgin olduğuna dikkat çekti.
Raporda ayrıca ticaret politikalarındaki dönüşümler, tedarik zincirlerinin yeniden yapılanması ve jeopolitik gerilimler gibi yapılandırıcı faktörlerin mevcut belirsizliği şekillendirdiği; ABD'nin nisan ayında açıkladığı gümrük vergileri sonrasında spot piyasalarda dolar talebinin artmasına rağmen bu hareketin Kovid-19 salgını dönemindeki kadar keskin olmadığı kaydedildi.
Operasyonel kesintiler likiditeyi zayıflatıyor
IMF, döviz piyasalarındaki stresin hisse senedi ve tahvil gibi diğer finansal varlıklara taşınabileceğini, döviz riskini yönetme maliyetlerinin yükselmesinin bu varlıkların getiri ve risk primlerini etkileyebileceğini belirtti. Artan fonlama maliyetlerinin finansal kuruluşların aracılık kapasitesini zayıflatarak finansal koşulları sıkılaştırabileceği ve geniş çaplı istikrar riskleri yaratabileceği ifade edildi. Bu etkiler, yüksek kamu borcu veya varlık ve borçlarında önemli derecede döviz bileşeni olan ülkelerde daha belirgindir.
Raporda ayrıca döviz piyasalarının teknik arızalar ve siber saldırılar gibi operasyonel kesintilere açık olduğuna dikkat çekildi; döviz işlem platformlarında yaşanan kısa süreli kesintilerin bile likiditeyi ciddi biçimde zayıflatabildiği vurgulandı.
Politika önerileri ve izleme
IMF, derin likiditeye rağmen döviz piyasasının olumsuz şoklara karşı kırılganlığını koruduğunu belirterek politika yapıcılara gözetimi güçlendirme çağrısında bulundu. Raporda likidite stres testlerinin geliştirilmesi ve senaryo analizlerinin yapılmasının, finansal kuruluşlar arasındaki fonlama kırılganlıklarını değerlendirmek açısından kritik önemde olduğu ifade edildi.
Yetkililerin veri boşluklarını kapatmaya, kurumların yeterli sermaye ve likidite tamponlarına sahip olduğundan emin olmaya öncelik vermesi ve şoklara hızlı yanıtı sağlayacak güçlü kriz yönetimi çerçeveleri oluşturması gerektiği vurgulandı. Policymakerların piyasa stresinden kaynaklanan sistemik riskleri izlemek için gözetimi güçlendirmesi ve hazırlıklı olması raporun temel tavsiyeleri arasında yer aldı.
