İran: Kahire Anlaşması yeni koşullarda yetersiz
İran Dışişleri Bakanı Abbas Erakçi, Tahran'da düzenlediği görüşme ve basın toplantısında, 9 Eylül'de Kahire'de Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) ile imzalanan işbirliği anlaşmasının mevcut koşullar altında yeterli olmadığını bildirdi.
Toplantı ve ana mesaj
Erakçi, Tahran'da bulunan yabancı ülke büyükelçileri ve diplomatik misyon temsilcileriyle bir araya geldiği toplantıda 2015 nükleer müzakereleri sonrasındaki süreçler, uygulanan tutumlar ve snapback mekanizmasının etkileri konusunda bilgilendirme yaptı. Toplantı sonrasında düzenlenen basın toplantısında Erakçi şu ifadeyi kullandı: "Mevcut koşullar altında Kahire Anlaşması artık Ajans ile iş birliğimizin temeli olamaz."
Snapback mekanizması ve diplomasiye etkisi
Erakçi, Birleşmiş Milletler (BM) yaptırımlarının geri getirilmesini sağlayan snapback mekanizmasının işletilmesinin koşulları değiştirdiğini vurguladı. Bu gelişmenin, diplomasi zemininin daha zor ve karmaşık hale gelmesine neden olduğunu belirtti ve Avrupa ülkelerinin bu adımlarının müzakere zeminini zayıflattığını savundu.
Erakçi Avrupa'nın rolüne ilişkin olarak şunları söyledi: "Muhtemel bir müzakere sürecinde Avrupa'nın rolü geçmişe göre önemli ölçüde azalacak." Avrupa ülkelerinin BM yaptırımlarını geri getirmesinin sorunu çözmediğini, aksine diplomatik kanalları daralttığını ileri sürdü.
ABD ile dolaylı görüşmeler ve geleceğe bakış
Erakçi, son aylarda ABD ile nükleer konu üzerinde aracılar vasıtasıyla dolaylı görüşmeler yapıldığını kaydetti. Diplomasi için kapının tamamen kapanmadığını belirterek, diğer tarafın iyi niyetle ve karşılıklı çıkarları güvence altına alma amacıyla diyaloğa girmesi halinde müzakerelerin mümkün olacağını ifade etti. Ancak hem askeri saldırganlık hem de snapback uygulamasının koşulları değiştirdiğini ve gelecekteki görüşmelerin geçmiştekilere benzemeyeceğini ekledi.
ABD'nin İran ile müzakereler için öne sürdüğü iddia edilen dört şarta dair Erakçi, söz konusu şartların kendilerine resmi olarak iletilmediğini ve son dönemdeki görüşmelerin yalnızca nükleer meseleyle sınırlı, dolaylı mesaj ve aracılar aracılığıyla gerçekleştiğini vurguladı.
Süreç ve sonuçlar
Haberde belirtildiği üzere, İngiltere, Fransa ve Almanya 28 Ağustos'ta snapback mekanizmasını işletme kararı aldı. İran bu süreçte, İsrail ve ABD saldırıları sonrası askıya aldığı denetimlerin yeniden başlamasını sağlayacak şekilde 9 Eylül'de UAEA ile Kahire'de bir anlaşma imzalamıştı. Ancak Avrupa ülkeleri bu adımı yeterli görmedi ve BMGK kararına dayanan mekanizmanın işletilmesiyle süreç 28 Eylül gece yarısı sonucunda yaptırımların yeniden yürürlüğe girmesiyle devam etti.
Erakçi, İran'ın Ajans ile işbirliğinin nasıl süreceğine dair yeni kararların yakında açıklanacağını belirtti ve ülkesinin barışçıl nükleer programına güveni artıracak her türlü çözüme açık olduğunu yineledi. Ayrıca 12 Eylül'de İran'ın Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması'ndan (NPT) çekilme dahil adımlar atabileceğini bildirdiği hatırlatıldı.
Değerlendirme
Erakçi'nin açıklamaları, İran'ın uluslararası denetim ve müzakere zemini konusunda yeni bir değerlendirme sürecinde olduğunu gösteriyor. Snapback mekanizması ve bölgesel gerilimler, Kahire Anlaşması'nın uygulanabilirliğini ve taraflar arasındaki güven zeminini yeniden sorgulatıyor. Erakçi'nin Avrupa'nın rolünün azalacağı yönündeki vurgusu, ilerleyen dönemde müzakere muhatapları ve yöntemleri konusunda değişiklik sinyali veriyor.
