Edirne'de aynalı süpürge zanaatı geleceğe taşınamıyor
Edirne'nin simgelerinden olan aynalı süpürgecilik, yarım asır önce yaklaşık 400 ustayla kent ekonomisi ve günlük yaşamın parçasıyken bugün yaklaşık 10 usta ile sürdürülüyor. Elektrikli süpürgelerin yaygınlaşması ve genç kuşakların geleneksel el sanatlarına yönelmemesi, mesleğin sürdürülebilirliğini zayıflattı.
Teknoloji ve kuşak değişimi: 'Teknolojiye yenik düştük'
Kültür ve Turizm Bakanlığı Somut Olmayan Kültürel Miras Taşıyıcısı, aynalı süpürge ustası Varol Kuzu, zanaatı 40 yıldır sürdürdüğünü belirterek, el süpürgesinin yerini büyük ölçüde elektrikli cihazlara bırakmasının üretimi azalttığını söylüyor. Kuzu, "Çırak bulmakta zorlanıyoruz. Yeni nesil, geleneksel el sanatlarına çok ilgi göstermiyor." diyerek mesleğin geleceği konusunda endişesini dile getirdi.
Üretim süreci: dört aşamalı zanaat
Kuzu, aynalı süpürge yapımını dört aşama olarak tanımlıyor. İlk aşamada ürünün boyutuna göre süpürge otu seçiliyor ve kesiliyor. Ardından bağlama tezgahında sap ve alt kısım oluşturuluyor. Son aşamada ahşap mengeneyle sıkıştırılıp yelpazelendirerek süpürge formu veriliyor; değişik tuhafiye malzemeleri eklenerek hediyelik hale getiriliyor. Bu süreç emek yoğun ve uzmanlık gerektiriyor.
Kültürel anlamı ve toplumsal işlevi
Aynalı süpürge sadece temizlik aracı değil, aynı zamanda kültürel bir göstergesiydi. Geçmişte genç kızların çeyizlerinde bulunan aynalı süpürge, bir evin kapısına asıldığında o evde evlilik çağında bir kızın bulunduğunu ve genç kızın temiz, titiz ve hamarat olduğunu sembolize ediyordu. Bu tür kültürel işlevler, zanaatın toplumsal bağlamını güçlendiriyordu.
Gelecek kaygısı ve koruma gerekliliği
Üretimin daralması ve çırak eksikliği, aynalı süpürge zanaatını kaybolma riski ile karşı karşıya bırakıyor. Zanaatın sürdürülebilirliği için hem yeni kuşakların mesleğe özendirilmesi hem de pazar taleplerinin canlandırılması gerekiyor. Bugün daha çok minyatür hediyelik olarak üretilen aynalı süpürge, mesleğin ekonomik değerinin azalması nedeniyle asıl fonksiyonunu kaybediyor; bu durum kültürel miras açısından izlenmesi gereken bir sorun teşkil ediyor.
Edirne'de yarım asır önce 400'e yakın üreticisiyle kentin simgelerinden olan süpürgecilik, bugünlerde 10 civarında ustayla sürdürülüyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı Somut Olmayan Kültürel Miras Taşıyıcısı, aynalı süpürge ustası Varol Kuzu, mesleği geleceğe taşımak için çaba sarf ediyor.
