İngiltere, Fransa ve Almanya'dan oluşan E3 ülkeleri, İran'ın Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (UAEK) ile işbirliği yapmaması ve diplomasiye geri dönmemesi halinde, Ağustos ayı sonunda Birleşmiş Milletler (BM) yaptırımlarının yeniden uygulanacağı konusunda uzlaştı.
İngiltere Başbakanlık Ofisi tarafından yapılan yazılı açıklamada, İngiltere Başbakanı Keir Starmer, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve Almanya Başbakanı Friedrich Merz ile gerçekleştirdiği telefon görüşmesinde Gazze, Ukrayna ve İran konularını ele aldığı kaydedildi. Üç lider, Gazze'deki acil durumu ve bu bölgede yardıma ihtiyacı olanlara destek olmanın önemini vurguladı.
Başbakan Starmer ayrıca, ülkesinin Ürdün ile işbirliği yaparak Gazze'ye hava yardımı gönderme ve tıbbi yardıma ihtiyaç duyan çocukları tahliye etme planları hakkında bilgi verdi. E3 liderleri, Gazze'deki ateşkesin kalıcı hale getirilmesi için derinlemesine çalışma yapılmasının gerekliliğini vurguladı.
Görüşmede yer alan bir diğer konu ise Ukrayna oldu. Liderler, müzakere sürecinin sürdürülmesinin gerekliliği üzerinde durarak, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin üzerinde baskıları azaltmanın önemine dikkat çekti.
Ayrıca, İran'ın nükleer programı da masaya yatırıldı. E3 liderleri, İran'ın UAEK ile eşgüdüm sağlamaması durumunda BM yaptırımlarının yeniden devreye girebileceğine dair görüş birliğine vardı. Eğer bu yaptırımlar uygulanırsa, geçmişte İran'a karşı alınan çeşitli tedbirler tekrar yürürlüğe girecek.
Tetik Mekanizması ile birlikte, 2006-2010 yıllarında alınan 1696, 1737, 1747, 1803, 1835 ve 1929 sayılı kararlar geçerli hale gelecek. Bu yaptırımlar, silah ambargolarının yeniden uygulanmasını, İran'ın nükleer başlık taşıyan füzeler geliştirmesinin yasaklanmasını ve yüzlerce kişi ile kuruluşa mali kısıtlamaları kapsıyor.
Özellikle 1929 sayılı BMGK kararı, BM üyesi ülkelere İran'a ve İran'dan yapılan tüm sevkiyatları denetleme yetkisi veriyor. Bu durum, İran’ın deniz ve hava ticaretine yönelik müdahaleleri mümkün kılacak.
İranlı yetkililer ise BM yaptırımlarının geri getirilmesi halinde Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması (NPT) kapsamından çekilebileceklerini daha önce dile getirmişti. Bu noktada, İran ile E3 ülkeleri arasında eşi benzeri görülmemiş bir uçurum açılabileceği ifade ediliyor. Bu nedenle İstanbul'daki görüşmeler, taraflar için diplomatik bir çıkış yolu bulma açısından kritik bir fırsat olarak değerlendiriliyor.
Bunun yanı sıra, ABD'nin de sürece katılması gerektiği vurgulanıyor. İran ile ABD arasındaki müzakerelerin yakın zamanda yeniden başlaması öngörülse de, Tahran'ı ikna etmek adına derin meseleler, özellikle düşük düzeyli uranyum zenginleştirme faaliyetleri üzerinde uzlaşma sağlanması gerekiyor.
