Çin, BMGK'deki veto sonrası İran nükleer sorununda çözümsüzlük uyarısı yaptı
Çin, Rusya ile birlikte Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyine (BMGK) sunduğu ve İran'a yönelik 'snapback' yaptırımlarının işletilmesini durdurmayı amaçlayan karar tasarısının veto edilmesinin ardından, İran'ın nükleer sorununda çözümsüzlüğün Orta Doğu'da yeni bir güvenlik krizi yaratabileceği uyarısında bulundu.
BMGK tasarısının reddi ve Çin'in tepkisi
Çin'in Birleşmiş Milletler (BM) Daimi Temsilci Yardımcısı Gıng Şuang, yazılı açıklamasında İsrail'in Gazze'ye yönelik saldırıları ve bölgedeki sarsıntılara işaret ederek, 'İran'ın nükleer sorununun çözümsüzlüğe girmesi, yeni bir bölgesel krizi tetikleyebilir. Bu, uluslararası toplumun ortak çıkarlarına hizmet etmeyecektir.' ifadelerini kullandı.
Gıng, tasarının reddedilmesini esefle karşıladığını belirterek, diplomasi ve müzakerelerin İran'ın nükleer sorununun çözülmesinin tek uygun yöntemi olduğunu vurguladı. Durumun zaten 'acil ve kritik' bir aşamaya geldiğini işaret eden Gıng, tüm taraflara sakinlik, itidal, diyalog ve temasların sürdürülmesi çağrısı yaptı.
ABD ve Avrupa'ya çağrı
Gıng, vetoyu destekleyen ülkelere yönelik eleştirisinde ABD'yi siyasi irade göstermeye, İran'ın görüşmelere geri dönme teklifine olumlu yanıt vermeye ve İran'a yeni askeri saldırılar düzenlemeyeceğine dair açık bir taahhütte bulunmaya çağırdı. Ayrıca, Avrupalıların İran'a yönelik yaptırım, baskı ve zorlama yaklaşımından vazgeçmesi gerektiğini belirtti.
Snapback süreci ve BMGK oylaması
Çin ve Rusya, 26 Eylül tarihinde, 2015 nükleer anlaşmasında yer alan ve Avrupa tarafları İngiltere, Fransa ve Almanya'dan oluşan E3'ün İran aleyhine BM yaptırımlarını yeniden yürürlüğe koyma imkanı sağlayan 'snapback' mekanizmasını durdurmak amacıyla BMGK'ya bir karar tasarısı sundu.
Söz konusu tasarıya Çin, Rusya, Pakistan ve Cezayir lehte oy verirken; ABD, İngiltere, Fransa, Almanya, Danimarka, Yunanistan, Panama, Sierra Leone, Slovenya ve Somali ret oyu verdi. Güney Kore ve Guyana ise çekimser kaldı ve tasarı reddedildi.
Avrupa'nın 'snapback' bildirimi
İngiltere, Fransa ve Almanya, ABD'nin 2018'de tek taraflı çekilmesinden sonra uygulamaya konmayan nükleer anlaşmada yer alan ve 'snapback' olarak adlandırılan mekanizmayı işletmek üzere 28 Ağustos'ta BMGK'ye bildirimde bulunmuştu. 2231 sayılı BMGK kararına göre, anlaşmaya taraf herhangi bir devlet, İran'ın anlaşmaya önemli ölçüde uymadığını düşünürse Güvenlik Konseyi'ne şikayette bulunabiliyor ve konunun diplomatik yollarla çözümü için 30 günlük bir süre başlatılıyor.
Olası yaptırımlar
Mechanizmanın işletilmesi halinde, 2006–2010 döneminde İran'a karşı çıkarılan 1696, 1737, 1747, 1803, 1835 ve 1929 sayılı BMGK kararları yeniden geçerlilik kazanacak. Bunlar arasında silah ambargosunun yeniden yürürlüğe girmesi, İran'ın nükleer başlık taşıma kapasitesine sahip füze geliştirmesinin yasaklanması ve İran'daki yüzlerce kişi ile kuruluşa mali yaptırım ve seyahat kısıtlamalarının uygulanması yer alıyor.
Çin'in açıklaması, BMGK'deki oylama ile birlikte diplomasinin ağır bastığı bir çözüme ve tarafların itidalli hareket etmesine yönelik küresel beklentiyi yeniden gündeme taşıdı.
