Eylül Tarımsal Girdi Fiyat Endeksi değerlendirmesi
Antalya Ticaret Borsası (ATB) ve Antalya Tarım Konseyi (ATAK) Yönetim Kurulu Başkanı Ali Çandır, Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) açıkladığı Eylül ayı Tarımsal Girdi Fiyat Endeksi (Tarım‑GFE) sonuçlarını değerlendirdi. Çandır, endeksin Eylül ayında aylık %2,16 ve yıllık %34,60 arttığını vurguladı.
Çandır'a göre aylık artış 2015'ten bu yana Eylül ayı ortalaması olan %1,80'in %20 üzerinde gerçekleşmiş olup, girdi fiyatlarının son beş aydır süregelen yükseliş eğilimi Eylül'de de devam etmiştir. Yıllık artış ise 10 yıllık Eylül ortalamasıyla yakın bir düzeyde kaydedilmiştir.
Alt kalemlerdeki gelişmeler
Tarımda kullanılan mal ve hizmetlerin fiyatlarında Eylül ayında aylık %2,29 ve yıllık %36,01 artış görüldü. Alt kalemlerdeki aylık değişimler şöyle bildirildi: tohum %6,76, enerji %2,24, gübre %1,32, ilaç %0,93, veteriner hizmetleri %0,89, yem %2,27 ve diğer %1,64.
Aynı kalemlerin yıllık artışları ise şu şekilde raporlandı: tohum %33,33, enerji %24,06, gübre %51,78, ilaç %17,40, veteriner hizmetleri %56,97, yem %38,34 ve diğer %39,15. Çandır, bu rakamların Eylül ayları bazında 2022 sonrası görülen en yüksek seviyeler olduğunu belirtti.
Ayrıca tarımsal yatırıma katkı sağlayan mal ve hizmetlerin fiyatlarında Eylül'de aylık %1,35 ve yıllık %26,60 artış kaydedildi.
Tarım‑ÜFE ve üretici eğilimi
TÜİK tarafından açıklanan Tarım‑ÜFE Eylül ayında aylık %5,80 ve yıllık %46,83 artış gösterdi. Çandır, aylık artışın 10 yıllık Eylül ortalaması olan %1,74'ün belirgin biçimde üzerinde olduğunu; yıllık artışın da 10 yıllık ortalama %25,50'nin üstünde gerçekleştiğini vurguladı.
Genel olarak son bir yıllık eğilim üretici aleyhine olsa da, Mayıs, Haziran ve Eylül aylarında üretici lehine gelişmeler görüldüğünü; bunun dışında yıllık gerçekleşmelerin üretici aleyhinde seyrettiğini belirtti.
Yurtiçi, yurtdışı üretici enflasyonları ve tüketici enflasyonu
Yurtdışı üretici enflasyonu (YD‑ÜFE) Eylül'de aylık %2,01, yıllık %27,71; yurtiçi üretici enflasyonu (Yİ‑ÜFE) ise aylık %2,52, yıllık %26,59 artış gösterdi. Üretici düzeyindeki gıda kalemi Eylül'de aylık %6,77 ve yıllık %35 artmış olup, bu durum tarıma dayalı imalat sanayiindeki enflasyonun tarımdan daha yüksek seyrettiğine işaret etmektedir.
Tüketici enflasyonu (TÜFE) Eylül'de aylık %3,23, yıllık %33,29 olarak açıklanmıştır. Çandır, son 20 yıllık Eylül ayı ortalamaları olan aylık %1,59 ve yıllık %19,17 ile karşılaştırıldığında manşet enflasyonun hâlâ yüksek olduğunu kaydetti.
Tüketici tarafında gıda enflasyonu Eylül'de aylık %4,62, yıllık %36,06 artarken; işlenmemiş gıda aylık %5,53, yıllık %37,53; yaş meyve ve sebze aylık %4,33, yıllık %53,49 düzeyinde artış göstermiştir.
Çandır, üretici ve tüketici arasındaki makasın daralmaya başladığını; örneğin yıllık %34,09 düzeyindeki tarımsal girdi maliyet artışına karşılık %46,83 tarım üretici fiyat artışı ve %33,29 tüketici fiyat artışı kaydedildiğini hatırlattı. Sonuç olarak Eylül ayında tarımsal üreticilerin aylıkta ve yıllıkta lehte sonuçlarla karşılaştıkları ifade edildi.
ANTALYA TİCARET BORSASI BAŞKANI ALİ ÇANDIR
