Ali Çandır: Hedef sürdürülebilir büyüme olmalı
Antalya Ticaret Borsası (ATB) Aralık Ayı Meclisi, Meclis Başkanı Erdoğan Ekinci yönetiminde ATB Toplantı Salonu'nda gerçekleştirildi. Toplantıda ATB Yönetim Kurulu Başkanı Ali Çandır, yönetimin bir aylık çalışmalarıyla birlikte tarım, ülke ve Antalya ekonomisine ilişkin değerlendirmelerde bulundu.
Küresel ve Türkiye büyüme görünümü
Çandır, dünya ekonomisinin 2025 yılını ortalama yüzde 3 büyüme ile tamamlamasının beklendiğini ve Türkiye'nin büyüme performansının da yaklaşık bu düzeyde gerçekleşeceğinin öngörüldüğünü belirtti. Ülkenin potansiyel büyüme oranının yaklaşık yüzde 5 olduğuna dikkat çekerek asıl hedefin bu potansiyeli kalıcı ve sürdürülebilir şekilde yakalamak olması gerektiğini vurguladı.
Uluslararası kuruluşların 2026 yılı için tahminleri yüzde 2,4 ile yüzde 2,9 aralığında bulunuyor. Çandır, Atlantik bölgesinde yavaşlama, Asya'da görece güçlenme beklentisinin hakim olduğunu, dünya ekonomisinin 2026'da yaklaşık 125 trilyon dolar büyüklüğe ulaşmasının öngörüldüğünü ve Türkiye'nin dünya içindeki yaklaşık yüzde 1,3 payı dikkate alındığında 2026'da 1,6 trilyon dolar ekonomik büyüklüğe ulaşmasının mümkün olduğunu kaydetti.
Türkiye ekonomisi ve tarımın durumu
TÜİK'in açıkladığı 2025 üçüncü çeyrek verilerine göre Türkiye ekonomisi yüzde 3,7 büyüdü; bu büyümede inşaat, özel tüketim harcamaları, ithalat ve vergi gelirlerinin etkili olduğu belirtildi. Ancak tarım sektörü üçüncü çeyrekte yüzde 12,7 oranında daraldı. Çandır, kuraklık ve don olaylarının etkili olduğunu, fakat daralmanın tek başına bu nedenlere indirgenemeyeceğini ifade etti.
Tarımın ekonomi içindeki önemi ve ileri-geri bağlantıları nedeniyle tarımdaki küçülmenin genelde ekonominin tümünü daha fazla etkilediğine dikkat çekildi. Çandır, tarım sektörüne hem idari hem toplumsal açıdan özel hassasiyet gösterilmesi gerektiğini belirtti ve tarımın yılsonunu çift haneli daralma ile kapatmasının beklendiğini aktardı.
Politika önerileri ve 2026 beklentisi
Çandır, 2026'dan itibaren tarım kesimine pozitif ayrımcılık içeren politikaların hayata geçirilmesi gerektiğini söyledi. Tarımın üç çeyrek üst üste ve giderek derinleşen bir daralma döneminde olduğunu, geçmiş dönemlerde (2001, 2007, 2016) benzer toparlanmaların doğru politikalarla mümkün olduğunu hatırlattı.
Ekonomi politikaları açısından faiz, döviz ve enflasyon arasındaki uyumsuzluğun 2026'da kademeli olarak giderileceği ve daha dengeli bir yapının oluşacağı öngörülüyor. Çandır, reel ekonomiyi önceleyen ve gerçek ihtiyaçlara odaklanan politika seti beklentisini yineledi.
Fiyat istikrarı ve reel sektör
Son üç yılda enflasyonun kontrol altına alınmasına yönelik uygulamalarla fiyat istikrarında ilerleme kaydedildiğine işaret eden Çandır, enflasyon oranının yüzde 80'lerden yüzde 30'lara gerilediğini belirtti. Buna karşın üretim, yatırım ve finansman şartları üzerindeki baskıların reel sektör açısından dikkatle izlenmesi gerektiğini vurguladı ve enflasyonun daha da düşürülmesinin daha dengeli ve hassas adımlar gerektirdiğini ifade etti.
Tarımın yapısal özellikleri ve model ihtiyacı
Çandır, tarımın stratejik ve hayati önemi ile tarım üreticilerinin sezon sonunda fiyat-maliyet dengesini üretim esnasında belirleyememesi nedeniyle tarımın diğer sektörlerden farklı bir politika çerçevesi gerektirdiğini belirtti. Tarım için istihdamdan tedarike, üretimden ticarete kadar kapsayıcı ve sektörün özgün yapısını gözeten bir model önerdi.
Antalya ekonomisi
Antalya ekonomisinin 2025 yılını birçok göstergede Türkiye ortalamasının altında geçirdiğini söyleyen Çandır, kentin dışa açık, fiyat rekabetine dayalı ve maliyetlere hassas yapısının kurulan şirket sayılarındaki azalma, ticari işlem hacmindeki reel gerileme ve ihracattaki zayıf seyirle teyit edildiğini aktardı. Turizmde yüksek ziyaretçi sayısına ve uzayan sezona rağmen gelir ve katma değerin aynı oranda artmadığını, kredi kullanımındaki artışın ise canlılıktan ziyade artan finansman ihtiyacını gösterdiğini belirtti.
ATB'nin 2025 çalışmaları ve 2026 hedefleri
ATB olarak 2025'te tarımdan ticarete tüm zinciri kapsayan çok boyutlu çalışmalar yürütüldü. Hal mevzuatı ve yaş meyve-sebze piyasasına ilişkin tespit ve çözüm önerileri raporlaştırılarak ilgili kurumlara sunuldu, tarıma özgü sosyal güvenlik modeli için odak grup toplantıları gerçekleştirildi. Lisanslı depoculuk, ürün ihtisas borsacılığı ve organize tarım bölgesi çalışmalarıyla üreticinin finansmana erişimini güçlendirme ve piyasa derinliğini artırma hedeflendi; fizibilite çalışmaları tamamlanmış, uygun yer arayışı sürüyor.
Coğrafi işaretler, Yeşil Mutabakat, tarımsal veri ve fiyat endeksleri konusunda düzenli çalışmalar yapıldı. Üyelerin küresel pazarlardaki rekabet gücünü artırmak amacıyla Ar-Ge projeleri, uluslararası ticaret heyetleri ve sektörel analiz toplantıları düzenlendi. Kesme çiçekten zeytinyağına, hayvancılıktan yaş meyve-sebzeye kadar alt sektörlerde tespit edilen sorunlar doğrudan karar vericilere taşındı ve etkin iş birlikleri ile sonuç odaklı takip gerçekleştirildi.
2026 hedefleri arasında iklim değişikliği ve afet risklerini merkeze alan politikalar, su ve enerji verimliliğinin artırılması, tarımsal dijitalleşme ve yapay zekâ uygulamalarının yaygınlaştırılması, üretimi ve tarımı koruyan, finansmana erişimi kalıcı biçimde güçlendiren yaklaşımlar yer alıyor. Çandır, Antalya'nın tarım ve turizm eksenli yapısını daha dayanıklı hale getirecek ve veriye dayalı teknolojik politikaların geliştirilmesine katkı sunacaklarını ifade etti.
İnsan kaynağının geleceğe hazırlanması bağlamında 2030'a kadar en çok ihtiyaç duyulacak beceriler arasında öncelikle yapay zekâ, bilişim ve siber teknolojiler bulunduğunu; düşünce, esneklik, dayanıklılık, yaşam boyu öğrenme, liderlik, analitik düşünme ve çevresel sorumluluğun da öne çıktığını vurguladı.
Bütçe ve kapanış
Mecliste denk bütçe esasına göre hazırlanan 2026 yılı bütçesi 95 milyon TL olarak oybirliğiyle kabul edildi. Çandır, bütçenin üyeler ve sektör için hayırlı olmasını diledi ve 2026 yılının sağlıklı, mutlu, başarılı ve bereketli geçmesini temenni etti. Toplantıda Meclis üyeleri de sektörleriyle ilgili değerlendirmelerini paylaştı.
ATB YÖNETİM KURULU BAŞKANI ALİ ÇANDIR, TARIM, ÜLKE VE ANTALYA EKONOMİSİYLE İLGİLİ DEĞERLENDİRMELERDE BULUNDU.
