Yaşlılar yapay zekayı sohbet ve bilgi kaynağı olarak benimsiyor
Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dekanı ve Yaşlılık Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (YAŞAM) Müdürü Prof. Dr. Emine Özmete, yaşlıların dijital dünyaya adaptasyonu ve yapay zeka kullanımına ilişkin yürütülen çalışmaları AA muhabirine değerlendirdi. Merkezin 2011'den bu yana yürüttüğü projelerle yaşlı refahı, aktif yaşlanma ve kuşaklar arası dayanışmaya katkı sağladığını belirtti.
3. Yaş Üniversitesi: 50+ Hayat Okulu ile yeni yaşam dönemine hazırlık
Özmete, merkezin yürüttüğü eğitim programlarından biri olan 3. Yaş Üniversitesi: 50+ Hayat Okulu kapsamında huzurevlerindeki yaşlılar ve toplumdaki 50+ bireyleri yeni yaşam dönemine hazırladıklarını söyledi. Program müfredatı; İngilizceden yapay zekaya, sağlıktan sosyal hayata katılıma kadar geniş bir yelpaze sunuyor ve sosyal bir ekosistem oluşturmayı amaçlıyor.
Yapay zekanın kullanım biçimleri ve elde edilen gözlemler
Program içinde oluşturulan bir yapay zeka çalışma grubuyla, yaşlılara yapay zekanın kullanım biçimleri anlatıldı. Özmete'nin aktardığı gözlemlere göre yaşlılar yapay zekayı özellikle sohbet etmek, seyahat planlamak ve sağlıkla ilgili araştırma yapmak için kullanıyor; bazı katılımcılar yapay zekayı arkadaş ya da psikolojik destek yerine koyduklarını ifade ediyor.
Pandemi sonrası internet kullanımında belirgin bir artış yaşandığına dikkat çeken Özmete, 2019'da her 5 yaşlıdan 1'inin internet kullanırken, bu oranın 2024'te yaklaşık yüzde 47'ye yükseldiğini; erkeklerde internet kullanımının yüzde 55, kadınlarda ise yüzde 39 olduğunu söyledi.
Dijital riskler ve eğitimin öncelikleri
Özmete, yaşlıların sosyal medya kullanımı eğiliminin mesajlaşma odaklı platformlardan içerik üretilen mecralara kaydığını; bunun sosyal hayata katılım yerine ekran başında geçirilen zaman riskini getirdiğini vurguladı. Ayrıca internet ortamında dolandırıcılık riskine işaret ederek, bilgiyi doğru kullanma ve dijital okuryazarlığın geliştirilmesinin temel hedeflerden biri olduğunu belirtti.
Yapay zekanın yaşlı bakımı ve sağlık hizmetlerinde öne çıktığını, ancak dijital mecralarda bilgi güvenliğinin öneminin arttığını söyleyen Özmete, 40 yaş üzeri her 5 bireyden 1'inin dijital bilgi ve beceri konusunda yetersiz olduğuna dair araştırma bulgularına dikkat çekti. Bu nedenle programda dijital okuryazarlık modülüne öncelik veriliyor; modül e-sağlık uygulamaları, doktor randevusu alma, tahlil sonuçları ve ilaç takibi gibi konuları kapsıyor.
Politika önerileri ve sonuç
Özmete, yaşlılığın ana akımlaştırılmasının önemini vurgulayarak tüm yaşam dönemlerinde yaşlılığa yatırım yapılması gerektiğini ifade etti. Bakımın ailede ve kurumlarda kaçınılmaz olduğunu, bakım verenlerin desteklenmesi ve yaşlıların yaşam kalitesinin artırılmasının öncelik olması gerektiğini belirtti.
Özetle, Ankara Üniversitesi YAŞAM'ın çalışmaları, yapay zekanın yaşlılar tarafından hem arkadaşlık hem bilgi kaynağı olarak kullanıldığını; buna paralel olarak dijital okuryazarlık ve bilgi güvenliğinin güçlendirilmesinin gerekliliğini göstermektedir.
