MİT resmi sitesinde "Özel Koleksiyon" belgelerine yeni ek: İngiliz Kemal
Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT), internet sitesindeki "Özel Koleksiyon" bölümünde yayımlanan belgeler arasına Milli Mücadele dönemine ilişkin bir istihbarat raporunu daha ekledi. Yayınlanan belge, adına romanlar yazılan ve filmler çekilen Ahmet Esat Tomruk, namıdiğer "İngiliz Kemal" hakkında 26 Aralık 1940 tarihli MAH raporunu içeriyor.
26 Aralık 1940 tarihli MAH raporunun içeriği
Raporda, Milli Emniyet Hizmeti Riyaseti (MAH) görüşü olarak Genelkurmay Başkanlığına şu değerlendirme iletildi:
"İngiliz Kemal uzun zamandan beri Hizmetin alaka ile takip ettiği bir adamdır. 'İngiliz Kemal', 'Boksör Kemal', 'Kemal Esat', 'Gözlüklü Kemal' gibi muhtelif isimler taşıyan bu adam zaman zaman ortaya çıkmakta ve yüksek makamlara arzı hizmet ederek bazı kıymetsiz malumatlar vermektedir. Verdiği haberler yurt dışında yaptığı geziler esnasında görüp duyduklarından ve ekseriya ağız havadislerinden ibaret olup her vatandaşın yapmak mecburiyetinde olduğu vazife çerçevesinin hududu içinde kalmaktadır. Bir zamanlar bu durumundan Hizmetçe de istifade düşünülmüş ve bazı işlerde tecrübe edilmişse de samimi ve dürüst bir karakter taşımadığı sonucuna varıldığı için alaka kesilmiştir. Hakkında dün derlenen malumata göre, halen Bulgarlarla fazlaca temas etmekte ve bir İngiliz kadını ile de metres hayatı yaşamaktadır. Metresi Dorti Brayit ile beraber son zamanlarda İstanbul'da çalışan İngiliz İstihbarat Servisi'ne de müracaatla hizmet teklif etmişlerse de bunların başka servisler tarafından provoke edilmiş olmalarından endişe edildiği için İngilizlerce yüz verilmemiş ve bunun üzerine Alman istihbaratı ile temasa geçmek üzere çalıştıkları duyulmuştur. Sarhoş ve kumarbaz olduğu da öğrenilen bu adamdan istifade melhuz olmadığı gibi verdiği veya vereceği haberler de itimada layık olmaktan uzaktır. Şimdi Bulgaristan'da bulunan Kemal'in durumunun takip edilmekte olduğunu saygılarımla arz ederim."
Raporda Ahmet Esat Tomruk'un fotoğrafı da yer aldı.
Yayımlanan diğer belge: Von Papen'e yazılan mektup ve İzmir Merkez Amirliği yazısı
Aynı bölümde ayrıca 1942 tarihli bir başka belge daha yayımlandı. Bu belgede, Alman devlet adamı ve diplomat Franz Von Papen'in Türkiye'de büyükelçilik yaptığı dönemde, 9 Mart 1942 tarihli bir teşekkür mektubu ile İzmir Merkez Amirliğinin 21 Nisan 1942 tarihli konuyla ilgili yazısı bulunuyor.
Von Papen'in Şemikler köyü muhtarı Şakir'e yazdığı mektupta yer alan ifade şöyleydi: "Türk milletinin muhtelif tabakalarından almış olduğum tebriknameler meyanında sizinki bilhassa memnuniyetimi mucip olmuştur. Beni hatırlayarak iyi temennilerde bulunmanızdan dolayı kalbi teşekkürlerimi sunarım. Milletlerimiz arasındaki büyük dostluğun takviyesi için bundan sonra da çalışabileceğimden bahtiyarım. Bilvesile en iyi temennilerimi saygılarımla beraber sunarım."
İzmir Merkez Amirliğinin ilgili yazısında ise, Von Papen'in mektubunun köy muhtarına nasıl ulaştırıldığını ve konunun soruşturulmasına ilişkin adımlar anlatıldı. Yazıda, köyün bağlı bulunduğu nahiye ve kaza üzerinde eksiklikler olduğu için postahane aracılığıyla iz sürüldüğü, daha sonra mektubun teslim edilerek muhtarın Almanlara karşı sempatisinin tespit edilmeye çalışıldığı ifade edildi.
Değerlendirme: Belgelerin önemi
Yayımlanan belgeler, hem Cumhuriyet'in erken döneminde istihbarat servislerinin idealize edilmiş figürlere nasıl baktığını hem de II. Dünya Savaşı bağlamında yerel temasların nasıl izlendiğini göstermesi bakımından dikkat çekici. MAH raporu, İngiliz Kemal hakkında güvenilirlik eksikliği vurgusu yaparken; Von Papen mektubu ve İzmir soruşturması, döneminde yabancı temsilcilerle kurulan temasların ve bu temaslara verilen cevabın istihbarat mercekleri tarafından takip edildiğini ortaya koyuyor.
Belgeler, kamuya açık arşivlemeyle tarihsel aktörlerin dönemin istihbarat çevrelerince nasıl değerlendirildiğine dair doğrudan kaynak sunuyor. MİT'in "Özel Koleksiyon"undaki bu tür materyaller, araştırmacılar ve tarih meraklıları için birincil belge niteliği taşıyor.
Milli İstihbarat Teşkilatı'nın (MİT) resmi internet sitesinde, "Özel Koleksiyon" sekmesi başlığı altında yer alan "Belgeler" kısmında yayımlanan istihbarat raporlarına yenisi eklendi. Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT), Milli Mücadele yıllarındaki istihbarat faaliyetlerine dair adına romanlar yazılmış, filmler çekilmiş olan Ahmet Esat Tomruk, namıdiğer "İngiliz Kemal" hakkında olumsuz görüş içeren belgeyi paylaştı.
