Planın duyurusu ve temel iddialar
Beyaz Saray, 29 Eylül'de ABD Başkanı Donald Trump'ın '20 maddeden oluşan Gazze Çatışmasını Sonlandıracak Kapsamlı Planı' adlı önerisini açıkladı. Trump, planın taraflarca kabul edilmesi halinde 'savaşın' derhal sona ereceğini, İsrail'in Gazze'den kademeli olarak geri çekileceğini, Gazze'de Hamas'ın rolünün olmayacağını ve tüm esirlerin serbest kalacağını savundu.
Filistinlilerin genel tutumu
Filistinliler, iki yıldır devam ettiği belirtilen soykırımın sona ermesini istiyor; ancak planın içindeki maddelerin uygulanmasının zorluğu ve satır aralarındaki boşluklar nedeniyle umuda temkinli yaklaşıyorlar. Genel his, planın sahada uygulanmasının güç olacağı ve Filistinli taleplerini karşılamayacağı yönünde.
Visam Afife'nin değerlendirmesi
Filistinli gazeteci ve yazar Visam Afife, planın Hamas'a sunulan metninin büyük kısmının İsrail Güvenlik Kabinesi tarafından ortaya konan beş şartla örtüştüğünü belirtiyor. Afife'ye göre bu durum, planın başarısı konusunda ciddi soru işaretleri doğuruyor.
Afife, Filistin tarafının taleplerinin —özellikle insani durum, İsrail ordusunun tamamen Gazze'den çekilmesi ve ablukanın sona ermesi— İsrail'in şartlarının gerçekleşmesine bağlı kılındığını vurguladı. Ona göre, direniş güçleri silahsızlandırılmadan tam bir çekilme olmayacağı; dış vesayet olmadan ve Trump ile Tony Blair başkanlığındaki kurulun dayatacağı şartlar olmadan ablukanın sona ermeyeceği açıkça görülüyor.
Planın muhtemel zayıflıkları ve 'boşluklar'
Afife, planın satır aralarında başarısızlığa işaret eden unsurlar olduğunu söylüyor. Metnin, İsrail'in istediği şekilde direniş güçlerinin teslim olması, silahların ve esirlerin teslim edilmesi gibi maddeleri içerdiğini; ancak Filistinlilerin temel taleplerine karşılık vermediğini belirtiyor. Afife ayrıca, planın 'Gazze'de ertesi gün' düzenlemeleri önerirken bunun yalnızca Hamas'ı değil tüm Filistinli grupları ilgilendirdiğini ve maddelerin 'boşluklarla dolu' olduğunu ifade ediyor.
Afife, silahsızlanma maddesinin belirsizliğine dikkat çekerek, 'Geleneksel anlamda silah kast edilmiyor olabilir; ancak planın ifade ettiği tanım sorunlu ve bunun başarısızlığa yol açma riski yüksek' değerlendirmesini yapıyor. Ayrıca, tam ateşkes sağlanmadığı sürece şiddet dalgasının ve insani krizin devam edeceği uyarısında bulundu.
Tarafların rolü ve sorumluluk çağrısı
Afife, planın başarılı olması için arabulucular ve destekçi ülkelerin sadece İsrail'in değil, Filistinlilerin taleplerini de yerine getirme sorumluluğunu üstlenmesi gerektiğini söylüyor. Planın yalnızca tek taraflı şartlar üzerine kurulmasının sürdürülebilir bir çözüm şansını azaltacağına işaret ediyor.
Filistinli görüşleri: Zor seçim ve çözüm beklentileri
Filistinli Adil Nahhal, planın halkı zor bir tercih yapmak durumunda bıraktığını belirtiyor. Nahhal, planın 'silahsızlanma' maddelerinin fiilen teslimiyete işaret ettiğini söyleyerek, 'Sanırım akan kanın durması için kabul etmek zorundayız. Halk yorgun, direniş yorgun. Göç ve soykırım hayatın her alanını etkiliyor' şeklinde konuştu. Nahhal, yerinden edilenlerin geri dönmesi ve zorla göçün önlenmesi konusunda arabulucu ülkelerden garanti gelmesi halinde planın kabul edilebileceğini ifade etti.
Bir diğer görüş olan Cemil Ayide ise, planın Gazze ve Batı Şeria'daki işgalin sona ermesi ve iki devletli çözüm temelinde şekillenmesi gerektiğini vurguladı. Ayide, Filistin halkının barış ve huzur içinde yaşama hakkını hatırlatarak İsrail hükümeti ve ABD'den işgalin sona erdirilmesi yönünde ahlaki bir sorumluluk beklediklerini söyledi.
Sonuç ve öncelikler
Genel değerlendirme, Filistinliler için önceliğin savaşın sona erdirilmesi olduğunu gösteriyor. Birçok aktörün ortak yaklaşımı, planın uygulanabilirliğinin sağlanması için maddelerin net bir zaman çizelgesine bağlanması ve hem İsrail'in hem de Filistin tarafının temel taleplerinin gözetilmesi gerektiği yönünde. Aksi takdirde, planın sahada sürdürülebilir bir barış getirmesi zor görünmeye devam ediyor.
