Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, Yatırım Danışma Komitesi'nde yatırım verileri ve reform gündemini paylaştı
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, Cumhurbaşkanlığı Dolmabahçe Çalışma Ofisi'nde düzenlenen Yatırım Danışma Komitesi (YDK) Toplantısı'nda, son yıllara ilişkin yatırım, ihracat, büyüme ve reform verilerini değerlendirdi.
Doğrudan yatırım ve uluslararası sermaye
Yılmaz, 1973-2002 döneminde Türkiye'nin yalnızca 15 milyar dolar doğrudan yatırım çektiğini, oysa 2003'ten 2025 Temmuz itibarıyla toplam 282 milyar dolar yatırım sağlandığını aktardı. Buna ek olarak, 2024 yılında uluslararası doğrudan yatırım girişinin 11,3 milyar dolar, 2025'in ilk 7 ayında ise 8,4 milyar dolar olduğunu; yıllıklandırılmış girişlerin 13,8 milyar dolar ile son yılların zirvesine çıktığını belirtti.
2002'de uluslararası sermayeli şirket sayısının 5 bin 600 iken bugün yaklaşık 87 bin seviyesine ulaştığını vurgulayan Yılmaz, bu şirketlerin sadece üretim değil Ar-Ge, tasarım, tedarik, lojistik ve bölgesel yönetim merkezleri ile Türkiye'yi bölgesel bir üs hâline getirdiğini ifade etti.
İhracat, üretim kapasitesi ve beşeri sermaye
Yılmaz, milli gelirin 2002'de yaklaşık 238 milyar dolar iken 2024 sonunda 1,4 trilyon dolar seviyesine yaklaştığını ve kişi başına gelirin dört kattan fazla artarak yaklaşık 15 bin dolar düzeyine ulaştığını bildirdi. İhracatın 2002'de 36 milyar dolar iken 2024'te 262 milyar dolar ile Cumhuriyet tarihinin rekorunu kırdığına dikkat çekti.
Yılmaz, uluslararası sermayeli şirketlerin son 15 yılda ihracatın yaklaşık üçte birini gerçekleştirdiğini; bu ihracatın yüzde 60'tan fazlasının orta-yüksek ve yüksek teknoloji ürünlerinden oluştuğunu, bu şirketlerin özel sektör Ar-Ge harcamalarının %30'unu üstlendiğini ve 1,3 milyon kişilik istihdam sağladığını aktardı.
Reformlar, yatırım teşvikleri ve kurumlaşma
2001'de kurulan Yatırım Ortamını İyileştirme Koordinasyon Kurulu (YOİKK) ve 2004'ten bu yana Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Yatırım Danışma Konseyi çerçevesinde hazırlanan eylem planları ve reformların sürdüğünü belirten Yılmaz, YDK toplantılarından alınan geri bildirimlerle reform gündeminin uygulamaya geçirildiğini söyledi.
Geçtiğimiz aylarda uygulamaya alınan yeni yatırım teşvik sistemi ile katma değerli üretim, yeşil ve dijital dönüşüm, bölgesel kalkınma önceliklerinin hedeflendiğini ve sistemin daha seçici, hedef odaklı bir yapıda tasarlandığını vurguladı.
İklim Kanunu, Emisyon Ticaret Sistemi ve enerji yatırımları
Yılmaz, Temmuz 2025'te yürürlüğe giren İklim Kanunu ile enerji verimliliği ve temiz teknoloji yatırımlarının hızlanacağının, ihracatta karbon ayak izi kriterlerine uyumun kolaylaşacağı ve firmaların rekabet gücünün artacağına dikkat çekti. Kurulacak Emisyon Ticaret Sistemi ile şirketlerin emisyon azaltımını daha düşük maliyetle gerçekleştirme imkânı sunulacağını ve karbon kredisi ticaretinden yeni piyasa değerleri oluşturulmasının hedeflendiğini söyledi.
Ayrıca 5G ve fiber teknolojilerinin 2026'nın ilk çeyreğinde hayata geçirilmesinin dijital dönüşümü hızlandıracağını; rüzgar enerjisinde yatırım süreçlerinin dört yıldan iki yıla, güneşte ise iki yıldan 1,5 yıla indirilmesini sağlayan mevzuat düzenlemelerinin uygulandığını aktardı. İkiz dönüşümün insan kaynağı ihtiyacını karşılamak için mesleki eğitim ve istihdam programları yürütüldüğünü belirtti.
Enflasyon, büyüme ve makro hedefler
Yılmaz, güncellenmiş Orta Vadeli Program çerçevesinde dezenflasyon sürecinin Haziran 2024'ten bu yana devam ettiğini ve bu süreçte enflasyon oranının 42 puan düşürüldüğünü söyledi. Hedeflerin 2026'da yüzde 20'nin altı, 2027'de ise tek haneli enflasyon olduğunu ifade etti.
Ekonomik büyüme verilerine göre 2024'te büyüme %3,3 gerçekleşmiş ve 2025'te aynı oranın korunması beklendiği belirtildi. Program hedefleri arasında 2026'da %3,8, 2027'de %4,3 ve 2028'de %5 büyüme öngörülüyor.
Yılmaz, 2024'te cari açığın milli gelire oranının %0,8ye gerilediğini, 3 Ekim itibarıyla brüt rezervlerin 186,2 milyar dolara yükseldiğini ve risk priminin 260 baz puanın altına gerilediğini paylaştı. TL mevduat payının ise yüzde 60'ın üzerine çıktığını belirtti.
Kamu maliyesinde 2024'te bütçe açığının milli gelire oranının %4,7 olduğunu, deprem etkisi hariç tutulduğunda açığın yüzde 3 seviyesinde gerçekleştiğini ve program çerçevesinde 2025'te yüzde 3,6'ya, 2028'de ise yüzde 2,8'e düşürmeyi hedeflediklerini aktardı.
Yılmaz, 2025 sonunda milli gelirin ilk kez 1,5 trilyon doları aşmasını, kişi başına gelirin 17 bin doların üzerine çıkmasını ve Dünya Bankası sınıflamasına göre ilk kez yüksek gelirli ülkeler grubuna dahil olmayı beklediklerini söyledi. 2028 hedefleri arasında milli gelirin 1,9 trilyon dolara yaklaşması, kişi başına gelirin 21 bin dolar seviyesine yükselmesi, ihracatın 300 milyar doların, hizmet ihracatının 150 milyar doların üzerine çıkması ve program döneminde yaklaşık 2,5 milyon ilave istihdam ile işsizlik oranının yüzde 8'in altına inmesi yer alıyor.
Küresel tedarik zincirleri, HIT-30 ve nitelikli UDY
Yılmaz, küresel tedarik zincirleri, dijital yatırımlar ve jeopolitik değişimlerin firmaların üretim ve tedarik stratejilerini yeniden şekillendirdiğini belirtti. Türkiye'nin stratejik konumu, sanayi altyapısı, nitelikli iş gücü ve lojistik ağları ile bu dönüşümün doğal merkezlerinden biri olduğunu vurguladı.
Ticaret Bakanlığı tarafından yürütülen Küresel Tedarik Zinciri Programı, kritik sektörlerde yerli tedarikçi havuzunu genişletirken; Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nın HIT-30 Programı ile yapay zeka, yarı iletken, batarya ve yenilenebilir enerji gibi alanlarda yatırım yapanlara vergisel muafiyetler, hızlandırılmış izinler ve finansman kolaylıkları sağlandığını belirtti. 2030 Sanayi Stratejisi ile imalatın teknoloji, Ar-Ge ve tasarım odaklı bir yapıya taşınmasının hedeflendiğini söyledi.
Uluslararası Doğrudan Yatırım Stratejisi'nin Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ofisi koordinasyonunda hazırlandığını ve nitelikli UDY tanımı altında yeşil dönüşüm, dijitalleşme ve küresel tedarik zincirlerine entegrasyon önceliklerinin netleştirildiğini aktardı. 2024'te duyurulan 383 UDY projesinin yüzde 72'sinin nitelikli UDY kriteriyle örtüştüğünü ve toplam sermaye harcamasının yüzde 71'inin bu yatırımlar tarafından oluşturulduğunu belirtti.
Türkiye'nin son 10 yılda küresel tedarik zincirleriyle doğrudan bağlantılı 539 yatırım projesi çektiğini ve bunun ülkeyi benzer konumdaki ülkelere göre öne çıkardığını ifade etti.
Dijital yatırımlar ve teknoloji ekosistemi
Yılmaz, dijitalleşmenin rekabetin en kritik alanı olduğuna işaret ederek, Türkiye'nin genç nüfusu, mühendislik kapasitesi ve hızla gelişen teknoloji ekosistemiyle dijital yatırımlar için cazip bir merkez olduğunu söyledi. HIT-30 ve 2030 Sanayi ve Teknoloji Stratejisi kapsamında yapay zeka, yarı iletkenler, batarya teknolojileri, biyoteknoloji ve yeşil enerji gibi alanlarda somut hedefler ve destek mekanizmaları sunulduğunu belirtti.
Ulusal Yapay Zeka Stratejisi kapsamında geliştirilen Türkçe büyük dil modelleri, süper-bilgisayarlar ve kamu veri yönetişimi ile 5G ve ileri iletişim teknolojilerindeki ilerlemelerin Türkiye'yi akıllı üretim ve otonom sistemler için bölgesel çekim merkezi hâline getirdiğini dile getirdi. 2024'te UDY yatırımlarında dijital alanda 35 birleşme ve satın alma işlemiyle bu kategoride yüzde 37'lik payın öne çıktığını, son 10 yılda 214 dijital yatırım projesinin gerçekleştirildiğini ve uluslararası sermayeli şirketlerin 1000'den fazlasının Ar-Ge ve tasarım merkezlerinin bulunduğunu söyledi.
Yatırım Danışma Komitesi'nin rolü
Yılmaz, YDK'nın Türkiye'nin yatırım ortamına uluslararası bakış kazandırma, kamu ve özel sektör arasında güçlü bir istişare zemini oluşturma ve yatırımcılar açısından güvenilir, öngörülebilir ve rekabetçi bir merkez olma konumunu pekiştirme amacını taşıdığını belirterek, toplantılarda şekillenen görüşlerin gelecek vizyonunu etkileyeceğini vurguladı.
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, Cumhurbaşkanlığı Dolmabahçe Çalışma Ofisi'nde Cumhurbaşkanlığı Yatırım ve Finans Ofisi tarafından düzenlenen “Yatırım Danışma Toplantısı”na katıldı.
